1. Zuauphuakan leh zuzu thu tawh gambel siau in, kneihna tawh gampua lam zuan?

Malaysia ah omte pen nasep hoih a sem, humanitarian nasem vive ahi uh hi
Malaysia lam a omte pen kumpi zuak, minam zuak hi cih bang muhna pen ahí thei ding mah hi. Bogyoke Aung San zong Kawlgam a ding in I Hero pi, galhang hi ici a, a tamzaw in I pakta mahmah tek hi. Ahi zong in British leh Japante a ding ahih leh bel amah trator, mikhem, zuaukhem, mi ginalo, mi citaklo, mi dukdaklo, kamciam a pel (promise breaker) khat suak mawk hi. Tua ahih man in (if depends how and from what angle one looks at it) cih ding hi ding hi.

Malaysia a omte gam leh minam a zuakte uh hi akicih laitak in bang hang in “Malaysia a omte gam leh nam a ding in na hoih semte uh hi, humanitarian worker” hi uhhi ci thei ding ihi hiam cih huai takpi mah hi. Gentehna khat tawh hong gelh leuleu ningh.

“The Passion of the Christ” akici Topa Zeisu’ video leh Zeisu’ video, Lai Siangtho sung Video, I neulai bang ci leng datsian, theatre icih bawlung tualpi khong ah zan thapai in I et, puan kang tung ah black and white tawh I muh zeel te pawl ngaihsun kik leng… Pasian’ thu sung ah I upna, I muhna leh I muanna hong kipkho sak pen I theihna leh I muhna mah hi pah hi. I muhna icih ciang in Pasian’ thu I gen ciang, Topa Zeisu’ thu I lungsim sung ah lim sung a I muh dan mah in, a khamul sau, a mel a zawl pian, puantul a silh ding mah in I mitkha sung ah hong suak pah hi. Vantungmi khong zong tua dan mah in, video sung a dan mah bang in puankang silh in, kha nei in, a mai san pian hiuhiau ding in I mitkha sung ah I mu hi. “The Passion of the Christ” video hong ki bawl hang in mi tampi in, ei a kipan Pasian’ itna a thak in tel in, theih lawh hi hangh. Piangthaklo tampi in gupkhiatna ngahlawh uh hi. Pasian’ itna a thei nailo mi zatampi in Vanglian Pasian’ itna theih lawh uh hi. Ahih hang in tua video sung ah kineih siam a sem actor pa Jim Caviezel zong zeisu hilo hi. A kineih mah hi. Amah a thuak tatak zong hi beeklo a, Pasian’ thu um zong kicin takpi lo thei lai mai hi. Lam khat pan in a khemna, akineihna pi ahi hi. Ahi zong in amah in akineihna, akineih khemna hang in Zeisu in bang ciang thuak takpi a, amau hun lai in bang cih nuntakna om naupang, nupi, papi te I mitkha sung ah Pasian’ I muh theihna ding, a hamsatna leh hong kipiakkhiatnate hong musak a, tua bang in a kineih khemna pi mah tawh Zeisu hong ki neih tawm tak ciang mah in mi tampi in Zeisu dan, a thuak dan, Pasian’ thu hong theih lawh in hong muh lawh hi.

Tua mahbang in Kawlgam sung a I hamsatna tuamtuam, gen zawhloh, theih ban loh, numei nauapng, nungakte hong ki bawlsiatna tuamtuam te a kipan, gam leh minam vai, biakna vai ah hong ki nenniamnate khong zong leitungbup in, a diakdiak in UN te in hong theih theih nading in “Jim Cavie” bang in tangmi a sem, akineih, hong gen sak, hong phut sak ding kisam ahi hi. Tourist te natawm a pai theihlohna Zogam sung bang ah zong I haksatna tatak bang cih zong ki thei kimlo leh ki ciamteh kim khin hetlo hi. Ahi zong in leitungbup in minam neute (ethnic minority)  I thuakna hong theihpih theih nading in kineih siam minthang pi ahih loh hang, tu laitak a Malaysia, Thailand leh India a om I mipihte in biakna vai hang a ki bawlsiatnate, minam vai, upna leh vai tuamtuam hang in kumpi leh minampite’ hong nawngkaisaknate UN leh NGO tuamtuamte hong theih pih ding in hong pulak sak a, hong gen sak hi. Tua sung ah a thuak tatak zong om in tehk, a thuak tataklo zong om in the. Ahi zong in gam khuan a neilo, mual hong liamsan khin (voice for the voiceless) te a ding in “representative” hong sem pen tu laitak a om Malaysia, Thai leh India a I sanggamte uh ahi hi. I gamsung ah haksatna leh thuakna te hong ki theih takpi na ding in tangmi hong semsap, a thuak tatak ngeilote natawm in thu hong gen sak, actor hong sep sak uh suak hi.   

 

2. Zomi te in gam leh nam zuak in min daisak kawm in, galtai gambel siau in pai uh?

“Na guallehna lampi, gualzawhna tawh na tawn ding…” aci Pasian hi

Khamtung ah I om laitak in, zang gam ah I laisinna, I sep leh bawlna te ah ahi zogn in minam neu khat ihihna, Tapidaw khat ihihna tawh I ngah ding zah I ngahloh hun tampi mah om hi. I suahtakna hong ki laksak in, hong ki khaktan sak a, ei a ding kilawm I ngah loh ban ah I minam min natawm tawh hong ki simmawh bawl a, hong kiko lawh thei hi. I biakna natawm hong ki zahpih in, akimu theilo Nitumna Pasian’ biate cih bang hi ta leh, Khamtung/ Mualtungmite’ Pasian cih bang ahi a, Zomi hoihlo, Zomi uih, Zomi nin etc. in hong kiko thei hi.

Ahi zong in tuabang a hong kikona, I guallehna mun lian mah pen Pasian’ in hehpih huai hong sa a, I nuntakna aki lapsang zaw deuh nading leh, mi I bat theih nading lampi dang mahmah tam omlo ahih man in, I Kawl kumpite hong gilo sak gawp in, hong bawlsia sak gawp hi. Lai Siangtho sung ah en leng “Pharoah Kumpipa’ lungsim a khauhsak zong Pasian hi a, a nem sak kik zong Pasian mah hi…” kici hi. Zomi te nuntakna, pilna sinna, thu leh la muhna ah ki zekai mahmah a, civilization lam ah ki tuantual mahmah ahih man in hih bang lampi hong honsak hi zaw hi. Hih bang lamdawt om hi zenzen kei leh, I minam te thu kimulo ding a, khua kimu loding hi. Minam dangte nung ah ki del lunglung ding a, mite’ simmawh in tampi ki om lai ding hi. Vangtunglam, a ngeina tawh US leh gam thumna icihte a pai ding hi leng sum teng 100 tampi mah bei ding hi a, tua a nei zo ding pen ki nak tawm mahmah ding hi. Tua ahih man itna Pasian’ in Zomi nidang in I gam I leh a h I om hun lai a, biakna hang in ong ki kosiatna, ong ki bawlsaitnate, minam neu ihihna hang in ong ki simmehnate ahi, I guallehna tektek mah, gualzawhna lampi tawh hong tawn sak kik ahi hi. I khangthak tu leh tate in gamdangte pilna hong sin in, mawtaw, inn leh lo nei a, nasep kician kinei in, zu kham, sakhamte in zong nasem lo in ki nungta thei nawnlo ahih man in I mipi, mikim I nuntakna (moral) mahmah zong hong kangto pah hi.

Tua ahih ma in I gam sung ah I om lai in hong ki simmawhna BIAKNA leh MINAMNEU KHAT HIHNA mah bulphuh in UN te in mite’ simmawh bawl a thuak mite hehpihna tawh gamthumna ah hong puak uh ahi hi. Tua pen la sung ah I saksak ahi “…lau peuhmah ken kata aw… vangliatna khempeuh kong pia khinzo… NA GUALLEHNA LAMPI, GUALZAWHNA TAWH NATAWN DING.. thahat inla hang in hong ci…” acihla pen a bat sak bek hi nawnlo in, hong tangtung sak I biak Topa’ tung ah lundgam ko gige den in, ama itna tawh midangte I it theih ding a thupi ahi hi. Tua khuavak pen midangte tung ah I tansak theih ding thupi mahmah lai ding hi.

Malaysia khong ah Kawlte bang gamdang tungnuam lua in Zomi kahi, Tapidaw kahi, ong ki balsia ci in zuau phuak thapai (ei a te sang a zah 10 in) nei in, ei pau lah thei tuanlo uh ahih man un, tampi mah ki sanglo, ki nial in, ki nawl khin hi. Hih lam bang ah zum vai liang bang ah Kawlte bang pen eima khutnuai hi kici thei hi. I deih dandan in aki khin litlit  dan hi zaw mai a, amau zong hong haza sim, hong ban tuanlo uh hi. Kawlte bang in amau pau bek thei pah in, manglai pawl khat thei cih ciang hi. Eimite bang in pen amau pau en I theih pih ban ah, pau tuamtuam tapi leh manglai leh mangpau zong amau sang ki siam kim khin zaw leh u liante’ maipha, zum kong, mangkong ah ki thuk lut theizaw ahih man in, hong haza a, Aesop I tangthu dan mahbang in hong bat nawnloh tak uh teh hong haza zong hong om ding ngeina hi. Nidang lai in Zomi uih, Zomi siangtholo, Zomi namsia, Zomi Pasian’ biate, Nitumna Pasian biate etc. ci a hong kionate uh in, tuhun ciang in amau Kawlte zong tua dan Tapi daw a suak nuam, a nineih tawh, Zomi akineih tawh tampi om in buai mahmah simtham uh hi.

A huampi in a tung a I gen mahbang in “…I guallehna lampi, gualzawhna tawh a tawn…” ihi ta a, kuama hong hazat tawh zong I lampi akikhaktan zo ding hi lo hi. Pasian’ in I zawn, I ngau, I pillohna pan pilan, sum thalawh theihna, biakna hong pat sak leh, Zolai hong bawl masak sak I pute ahi mikanggam ah a zuan kik ding in hong lamlahna namkhat hi zong kici thei hi.

3. Zomi te in buaina takpi leh kilemlohna takpi neilo napi uh midangte’ khut tawh gul man nuam?
Behte leh Dekte in ahih leh a gam uh ah galkap, tapong, kumpi langdo nei takpi uh a, buaina nei takpi uh hi. Ahih hang in Zomi-te in tuabang neilo hi napi in Kawlgam sung ah bawlsiatna leh nenniamnate paulap in midangte’ min tawh hamphatna lak pen mi khem mah hi. Thuakna bangmah omlo ahih man un galtai tatak hilo uh hi. Mi hehpihhuai kineihte uh hi… cih tawh kisai dawn kikna a nuai ah I zom to ding hi.

Views: 95

Comment

You need to be a member of Zomi Community Network - Your Network to add comments!

Join Zomi Community Network - Your Network

© 2024   Created by Zomi Community Network.   Powered by

Badges  |  Report an Issue  |  Terms of Service