Min gelh zia leh Zomi nam itna
( Beyond spelling and Meaning of ‘Ch’ & ‘C’)


Zomi sung ah a cim mahmah pawl khat buai loh ding thawh a a buai a, buai ding thu kin leh vai kin ah a buai khalo a om theih ngeina sung ah, tunai min gelzia leh Zomi nam te ngeinate kikupna a paw khat I nei nuam hi. Min malgawm zia pan in pansuk masa ding hi hangh.


1. "Ch" leh "C" vai, "ou" leh "o" vai ah bel sansiam ding hoih in teh. Tua hi kei leh India lam a i Zomi pih khempeuh (a tamzaw phial) Zomi itlo leh, Zomi ngeina palsat te suak khin mawk ding uh hi.


2. "Ch" a zat man un Zomi taisan, Zomi itlo uh hi leh, Malaysia lam a om Zomi tampitak in i pu leh i pite' hong piak min te a zang ki tawm mahmah ta hi. Tua ahih man in Zomi tul sawm a sim omna Malaysia ah Zomi itlo leh Zomi ngeina palsat vive suak mawk ding uh hi.


3. Mang min or i Pute hong phuaksaklo min a zat lohna in minam itlo leh, minam taisan hi leng Zomi Catholics khempeuh phial Zomi taisan, Zomi ngeina palsat, Zomi ngeina bawlsia suak mawk ding uh hi.

4. Malaysia lam a galtai a tamzaw phial mawk in a pi leh pute minphuah dan lian zang nawnlo, mi dang khat i min ding phuahsak, midang khat i min natawm laksak, guksak bang om zawzen lai ahih man in, hih via ah Zomi itna le itlona cih pen Malaysia lam a pai kha ngei, Malaysia ah a om ngei te in bel buaipih hetlo dan uh hih tuak hi.

5. I min hong phuahsak I pi leh pute’ hong piak zatlohna I minam itlohna hi zenzen leh tuhun diakdiak online khong ah Zomi khangno pawl khat bang in a min uh ah, a min malgawm (spelling) ciang bek hilo in a min bup mahmah a puah, a laih, a behlap tampi mah kiom hi. Pawl khat in Pa Thang, Nu Cing, Taang Thang etc. in Official min ding in UN bang ah nei uh a, a laih kik kei buang uh leh khantawn a kikhom ding pawl mah ahi  hi.

Pawl khat leuleu in a min uh behlap hi. Thangpu Zomi, Cingnu Zomi, Zogam Lalpu, Zogam Bawi Niang, Paupu Zomi etc. Tuate zong a pi leh pute’ piak min a zanglo uh suak ahih man un Zomi leh Zogam a itlo, Zomi ngeina a taisan, Zomi ngeina a langpan leh, Zomi te nuhnauna uh ahi ding hiam?

Amau tumtak in Zomi it a kisa lua zaw uh zong na hi khalai ding hi. Khuadak lo maw, a khuadak lua zaw acih mahbang in, a pu leh pite’ min phuah lohpi uh a zat uh hang in a Zomi it lua zaw uh zong nahi thei zaw sop hi.

5. A tawpna ah bel picin nading a manawh zo phalo, sep leh bawl ding kician mel heilo a nupi sia bang a hun mawk bei sak kha pawl khat i lai mawk gelh khong i tam sim khak loh ding leh tua bang ciang tawh hun manpha tampite i beisak loh ding thupi ding hi. Khantohna lam i manawh nop takpi leh... Tua bang ciang tawh hun a bei sak a hehpih huai i Zomi pihte thapia in, lamto ding hang a, i panpih theih bang in panpih ding hi hangh. I gen pih ding leh, thu hong muh theih nading uh pen nang leh keima mawhpuak ahi hi.



"Great minds discuss ideas; average minds discuss events; small minds discuss people."

Eleanor Roosevelt

Views: 349

Comment

You need to be a member of Zomi Community Network - Your Network to add comments!

Join Zomi Community Network - Your Network

Comment by Lal Lamka on May 13, 2012 at 12:26pm

hih lai gelh pa in, 'C' leh 'O' zang Zomi khat peuh pen, burma te ci in simmawh na tawh zah ko den ahih lam na mu thei uh hi. hi dan mah ahi hi, India a piang, khang lian, na Zomi pih tektek common language zui a minam it mahmah te, luahsuk pau zang a neu no no ten siiksiik leh neknek thuah cih bang in hong koihna uh na mu thei ding uh hi. 

hih lai gelh a kici pa pen, ki India sak mahmah hi. Ahi zong in North eastern India pan hi lel ahih man in India sungthuuk taktak a teng vai(hindi) te khawng in ahih leh a hih mipa pen a nuntaksung bup pen India mi ding in zong tuat thei tuan vet lo ding uh hi. bang hang hiam cih leh Zomi te pen vaite tawh lim leh mel ah kibat loh na ciang ki nei ahih man in, vaite leuleu in chinese or burmese te hi teh ci teitei uh in, India mi hi kei lua teh, hong pem lut hi teh cih tawh hong et uh ki hi lel hi. bang zah tak in a ki india sak zong in, hong sak thei tuan lo uh hi a diak in central leh main india a mite khempeuh hi. 

Comment by Taang Sianpu on May 13, 2012 at 11:39am

Tua dan a gen cian theihna a om thupi mahmah ei. Tampi ki tel beh pah ei. Hong hawmsawn zeel un leh

Comment by Lal Lamka on May 13, 2012 at 11:31am

India lam 'Ch' zang kua Zomi cih tham om peuh ahia? luahsuk pau traditional language tawh buaibuai te pawl ii khan mawk bawk leltak gen tham cing beek zong sa khang e.. India pan net a laigelh thei kineih, kua ma ii thudon loh teng bek mah Zomi om asa lailai ding in ih ngaihsutna te uh khan ve ni. Thu hoih deih in migi leh thu dot thu sim huai khat hile uh guallel kisa a limpan ding sa nai vua??!!!!

Pau zattang leh Zolai 'C' leh 'O' zui nuam lo in pau se lo in 'Ch', 'Ou' nengneng zui thei kim lai, langdo leh gen siat den thuah in paupau mite peuh Zomi nam linglawng ding sa liang in hai phial i hia?!!! hih laigelh a koko den te zong khangthak te sang mah in a kumtam tata mah hilo a nasia seem. Hih bang mite lak pan ih minam a ding bang lamen dihdih ding. Zomi kici zong a lungsim tak un deih uh maw cih i tel cian hiam????

'Ch' a zang milip a tamzawk man a minam itna nei zaw sakha maw??? a it taktak te a zuun na uh a langtang a lak khia denkeei ngei ahia?? a phattuamna bang mahmah zong omlo, bang mah a ki mang lo hon mah leiko a asem kineih na gam ahih lam tutan tel lah maw???

Great minds..great minds i cih pen 'C', 'O' zang ten i neih khit ciang neih tuah kuul maw?  a neilo i sak te zong ki thu khual sak in awl mawh zo den kei ni. A ciangtan thei ni. 

India Zomi siang 'C' leh 'O' zang te kiang ah huh na ngetna in laibu leisak ding a ngen tawm lo hi. tua teng khempeuh great minds hihna tawh ki pho laak laak lo hi. 
a thei nuam na hih leh, a thupi hetlo khat na sim ve leh, common language tawh hong gelh kik in na cih leh hong huh thei ning.
a thu tawh a gelh pa tawh thupi khol kei in, laimal neu in mawl ta se leh hong lak hi ing.


Siamsinpawlp annual magazine 2010, Vol XLV & XLVI
Page95 Our Challenge Our Future
Topic : Laipau a ka pianthakna - Pauzagin Tonsing

Page-95
'Thu leh La' bu masapen ... CH tang in C kizang a, a bu pumpi a C kigelhna teng ah H ka behlap a, 
CH ka suah vek hi. Khat mawngmawng leng hawi hetlou a C tengteng H behlap a CH ka hon suah nung in chu a gial ngial bembom hi. Hilehleng ka lungkim mahmah a, lai ka sim chiang a ka hehguk tenna bei bang phial in ka ngaihtuah hi. 


...'Huai Burma lam ate' zat C (read as sii) va zatpih bang a phatuamna, amau a ut uhleh a hon zom kei di ua, 'kichaphou sakna toh ka om hi. Huai ziak 
Page-96
mah in huai Thu leh La bu sung a C teng H behlap a CH suah mah ka hi. Bang hoihna leh siatna om a, bang policy om ahia chih ngaihtuah sang in, 'Simlamte zat C va kop khemkhem ngailou,' chidan ka hi. Baptist misonari JH Cope in Tedim te laimai dia a bawlsak Roman laimal va kikoppih mai chih tuh na ka sa hi. Surrender dan a kithei in, huai tan kia ngaihtuahna toh om ka hih man in dik bang ka kisa mahmah phengphang hi. Huchi in Pawlp X zoh tan in leng ka dinna tuh ka lenkip a, ka ki surrender ut kei chih lungsim toh ngaihdan ka nei den hi.
'C' va zat veuhvauh chih khawng in ngaihsiam theihna a om himhim kei.

Paite hisam i hihchiang in i gelhdan peuh dik ding bang a ngai in, Laisiangthou i simtheih apan i na theih CH mah ngaihnatna toh, ut chia TOPA chi in, akhenchiang a TOUPA chisuk ziau. Akhenleh TOPA a Z i behlap leh TOPAZ khawng suah in mulmetna tem a brand khat bang kisuah zawzen hi. Hichi bang a huatna liantak ka neihlai in huai Burma te C ...

Page 97
A utteng tukhawm zual a Simlamte toh kinaihtheihna ding a amau hihdan a A,B,C,... va chihpih mai ni chih ngaihdan hidia ka gintakdan ana hiphiangsan kei hi.

Page 100
*PTC Constitution a Paite pau a chihte:Bukpi, Dapzal, Khotak, Lamzang, Lousau, Ngennung, Teizang, Tedim, Tuichiap, Val (&Lamka pau chih leng behlap mai diam??)

a tung a teng bang pen tampi lak ah khat cih tham ta se leh cih ding hi.

Lungdam phot ei!

© 2024   Created by Zomi Community Network.   Powered by

Badges  |  Report an Issue  |  Terms of Service