Ei pau, ei lai bek zatna in minam itna man mah maw leh?

Ei pau, ei lai bek zatna in minam itna man mah maw leh?
Hih a tunga dotna dawnna dingin, hih dotna mah laigualh zia dang khat tawh gual kik leng kician zaw leh kilawm hi. Tua in, " Minam dangte pau, lai zat pihna in ei minam it lohna hiam? cih tawh dotna pen ki dawng hileng dawn nop tuak zaw hi. Hih dotna nihte tawh hong kidong phial ta leh, a deihna kibang tuak a hihi. Tua dotna nih tawh mimal khat ciat hong ki dong leng, mi khat leh khat i dawnna kibang kim lo dingin ka um hi. Pawl khat in, " Minam it ci na pi'n a ma pau,lai zong zang utlo pen, minam it hi kei" a ci ding a om bangin, pawl khat leuleu in, " Minam dang pau, lai zat manin minam itlo hi tuanlo hi" a ci zong om ding hi.
A taktak in ei Zomi namte banga minam lianlua lo minamte a dingin ei pau bek, ei lai bek zatna tawh minam itna leh minam itlohna tekkak leng bel kikhial kha ding hi. A hangin, lai leh pau kician tak in i neih hang in, i lai leh i pau pen tu ciangciang kicing taak (standard) takin kinei nai lo hi. I Zolai bang cileng, Zomi a kici khempeuh zat dingin laigelh zia man na ngawn kinei zo taktak nailo hi. Pawl khat in "Zo mi" ci'n "Zo" leh "mi" kigawm sak lo, pawl khat leuleu in "Zomi" ci'n a kigawm sak om hi. Kammal kigawm zia ding, khen zia ding na ngawn zuih ding kician ki nei nailo in, ut bang peuh a lai gelh Zomi sungah kitam mahmah lai hi. Lai gelhzia bek hilo, laimal (word) mahmah zong ei Zomi te'n kicing takin i nei nai kei hi. Gentehna in, lai simbu a hi, "History" bang Kawlgam lam a om Zomi te'n Kawlte cihna kila in, " Tamaii" mah kici suk lel a, India lam a om Zomi te'n mikang te cihna " History" mah ci uhhi. Tua mah bangin, kammal dangdangte a hi, Geography, Science, Math, leh a dang te zong tua bang mah ahihi. Hih pen i Zolai tawh kisai tawm bek pulakna a hihi.
Tua bang mah in, ei pau bek zang ni ci leng, kicing nailo a hih manin thu genna ah, minam dangte pau kikawm kha den hi. Ei Zomi sungah Pasian thu gen mite a hi a, mipi lak a thu gen mi tampi tak te in, ei Zopau bek siang vilvel a, thugen ding hamsa kisa tek mahmah ding in ka um hi. Kawlgam lam a om Zomi te'n thu a gen ciangin a tawmpen in Kawlpau mal khat mal nih hel kha den mah bangin, English ki zat zawk deuhna lam a om Zomi te in, English mal khat mal nih hel kha den uh hi. Tua banga kihel kha kammalte zong ei Zopau sungah a om phial zongin, minam dangte a kikhawm kha zaw hi. Tua i zat khakna hangin ei Zopau a neu et, leh Zomi a it lo cih pah ding zong hi khin lo ding hi. Gentehna khat in tutung (December 2011) a GZA khawmpi Kawlpi a kibawl na ah, Dr. Enno i thu konghonna sungah, " Tavuan (kawlpau) cih kammal zang kei ni, akyit paa ( Kawlpau) kha ni" ci'n a gen the mipi nui ngeingai hi. Zomite pen minam lianlua lo a hih manin minam dangte depna hang tawh i theihloh kal, i zat sawmloh na ngawn in a kizang zang na hi kha mawk hi.
Ei Zomi bang a leitung a om minam lianlua lo minamte a dingin a mau pau, lai bek cihna pen minam dangte kiang pan ei leh ei kinawl khinna suak hi. Ei pau, lai sunga om lo kammalte a hizongin, thu a hizongin minam dangte a kawm a i zatna zong navak na khat hi zaw hi. Ei Zomi sanga minam lian zaw, leitung maitangah gam kician khat zong a nei Kawlmi te nangawn Ne Win in mikang lai pen a khakcip ciangin leitung ah kuamah pha zo nawnlo uhhi. Hun khat lai a, (1948-1960) bang Southeast Asia gam a dingin zato siavuan leh a ma dawk gam pen, leitung a kizang lai, pau kikhak cip man in minam tuantual suak zo mawk hi.
Minam khat in a ma minam a it a, leitung minam dangte tawh liangko kikim a kalsuan ding a lunggulh leh, tua minam dangte lai, pau leh ngeina te a theih kisam hi. Minam dangte pau, lai sinna in ei pau, lai neusak ding cihna hituan lo hi. Minam kepcingna dingin ei pau, lai zat ding hoih pen a, minam dang lak a teng in minam dangte tawh kizopna a om lai teng, minam dangte pau, lai zong sin a, theih ding hoih pen hi.
By Tual Khan Suan
December 27,2011

Views: 111

Comment

You need to be a member of Zomi Community Network - Your Network to add comments!

Join Zomi Community Network - Your Network

© 2024   Created by Zomi Community Network.   Powered by

Badges  |  Report an Issue  |  Terms of Service