UNHCR zum pen eima dei hunhun, eima deih dandan in kizopna om theilo a, amau hong ciaptehna ding zong baih hetlo hi. Tua ban ah a diakdiak Kipawlna khat peuh ahih kei leh minam khat peuh amau ciaptehna leh amau hong san (recognize & accept) na ding pen thu baih hilo tawh kibang hi. Tua pen ei Zomi te in bang ci approach ding a, bang dan tactics zang ding a bang teng kisamding cih leh theih nop huai leh a kisam thu leh la te kikhum khawm in, ki hawmsawn dih ve ni e? Nong kuppih man in lungdam ho ko khol ingh.

Views: 86

Replies to This Discussion

UNHCR Zum pen i theihsa mah bang in mimal khat leh nih i thu tawh na akivaidawn hilozaw deuh a, policy leh principal a thupi sak kipawlna pi khat hi cih i gen masa nuam hi. Tua ahih man in UNHCR zum koikoi ah ih ta leh amau tawh i kizop theih na ding pen a dan (strategy) kisam mahmah hi. Tualo tawh pen si dek liang in i hanciam zong in bang mah ki lawhtuan kholo thei mai tak hi. Tua ahih man in UNHCR zum ah minam khat min, kipawlna khat min tawh lut dan ding ngaihsut piak tawm khat hong hawmsawn nuam ingh.

1. Gen inla, Ngen in
-I deihna khat peuh, zumpi lamte' in on theihpih ding leh amau hong hehpih ding i deihna khat peuh pen i gengen kul masa i. Gen masa lopi in i nget hang hong pia lo ding uh hi, bang hang hiam cih leh hong thei nailo ahih man uh hi. Tua ahih man in gen masa in, tua ciang in ngen pan ding hi hangh.

2. Tobawl kei in la, Koh bawl in
-UNHCR zum pan na deih khat a om leh U Liante leh a zum mahmah tobawl (challenge) kei inla, kohbawl (consult/ discuss) in. Amau nasep pen refugeete panpih ding amau nasep pi hi. Hi mah ta leh i deih khat a om ciang in, "hih noma nasep hilo maw, banag hang ong hisak lo lawmlawm ding...or hih hang in, ko refugee te hang in nasep a ngah nahih lam na ki thei hia etc." cih dan kampau pen ki zanuam lo hi. A thudik hi kha mah leh zong a pai zia pen tuadan ding hilo hi. Singpum, theigah i deih leh singtum, suangtum tawh ki deng kha a hong kia hi. Vasa, ganing i mat nop leh thau, saili tawh kikapkhia in kingah hi. Ahih hang in mihing pen tuadan tawh kingah lo hi. Midang genloh i tate mahmah in zong amau deih khat peuh hong ngetbawl, genbawl zaw lo in, honkobawl, tobawl (challenge) tak ciang in i piak tha zong dah mai hi. Tate i piak ding angeina hi mah ta leh hong nget dan uh a dikloh tak ciang lungkim tak in piakna om thei nawnlo hi. Tua dan mah bang in UNHCR pen mi mah nahi uh a, tawtbawl (totbawl), kobawl tawh bang mah ki ngah ngeilo zaw a, i deih khat pen kohbawl (consult and discuss) leng bek buaina omlo in ki ngah baih zaw hi.

3. Atheih loh man un hong dong hilo a, eima gendan (claim) a zaknop (assess) a bawl nop man in ong dong hi zaw hi cih phawk den ding kisam hi
UNHCR Officer experte in i omna khua leh tui, gam leh mun, nuntak zia leh omdante hong dot uh pen a theihloh man uh hikhin lo hi. Cih nopna ah laivuan (exam) hun ciang in siate in thu hong det uh pen amau a theihloh man uh hilo zaw a, en bang teng thei, Exam i pass theih na ding Criteria tawh i kituak hiam, i Qualify hiam cih theinuam uh ahi zaw hi. Tua mah bang in UNHCR Officer te in thu leh la hong dot uh ciang in individual case pawl khat ah bel a theih nop man in hong dot zong om thei mah ding a, ahih hang in a theihloh man a hong dong hi khinlo zaw hi cih theih ding thupi hi. Tua hi leh i vai khat peuhpeuh ki backup dan ding, i kigen dan ding ki thei zaw deuh ding hi. UNHCR in minam khat, kipawlna khat, refugee khat, asylum khat qualify maw, qualify lo cih pen individual assessment bawl ahih man un hong dote pen tua REFUGEE khat in, hong ciaptehna ding, REFUGEE Kipawlna khat in, Refugee lut thei ding Minam khat ding in hong ciapteh theih na ding in a criteria, qualify hiam cih theih nop man hi zaw hi.

4. UNHCR lut ciang in minam pen bang ci leng hoih pen hiam?
Hih thu pen Zomi sung ah a diakdiak India, Malaysia, Thai gamte ah a mun leh mual zui in zat dan a tuamtuam in a om thu khat hi. Ahih hang in UNHCR pen amau branch bang gam, bang gam ah om ta leh Central om a, database pen gam khat leh gam khat akisap hun ciang in ki hawmsawn, enkhawm thei uh hi cih phawk ding kisam hi. I minam sung ah pawl kaht in Chin, pawl khat in, Tedim, pawl khat in Zomi, pawl khat in Zo, pawl khat in a dangdang a gen om hi. Tua sung ah koi pen hoih pen cih sang in, bang hi leh UNHCR te i criteria tawh kituak pen hiam cih theih ding a thupi zaw ahi hi. Ei deih a pia ding hilo a, amau deih a pia ding ihih lam zong i manghilh loh ding thupi hi. Tua sang a thupi zaw lai ah, eima deih, amau deih sang in ihihna takpi i gen ding thupi zaw lai hi.

Gentehna pawl khat tawh en khawm ni:-
Malaysia leh India diakdiak ah bang UNHCR siau ding pen Mizo akici Luseite zong gamdang painuam uh ahih man in Mizoram pan in tampi tak mah Chin hi ungh ci in kigen uh a, persecution, discrimination hang mah in galtai in hong paikhia hi ungh kici uh hi. Tampi mah in ngah hi. Ahih hang in UNHCR Officer te in hih pawl khat pen Mizoram of India pan hong pai ahih lam a theih tak ciang in mizo min tawh kigak sak zaw deuh uh hi. Tua ahih man in Mizo Chin or Chin Mizo cih le uh Chin pen a diak in a kibawlsiatna mun takpi, minam ki nenniamna mun takpi Chin State, Myanmar ahih man in tua in a lut theih na ding lampi lian sak zaw deuh cih dan ahi hi.

Tua mah bang in India lam a te leuleu in "Zomi" cih pen na tam zat lua uh hi leh North East India a Lamka lam a om Zomi te tawh confuse kha ding cih thu ahi leuleu hi. Bang hang hiam cih leh Laka lam a i Zomi gam sung a om i mipihte in amau tumtak in haksatna tampi mah zong tuak uh a, religious persecution leh racial discrimination zong om kha mah ding hi. Ahih hang in UNHCR i thuguipi in asylum (galtai, gambel siau) mi khat peuhpeuh a sit uh ciang in, hihnu, hih pa "International Protection ding in a qualify hiam, criteria sung ah a lut hiam..." cih thuguipi (backbone) zui in nasem uh ahih man in Chin State sung pan a pian, Chin State i suan leh khak cih tawh cruteria lut thei pen hi.

5. Chin State sung pan ci leng Chin minam kici ziau leng hi thei pah lian ding hiam?
A tatak in ci leng Chin language, Chin minam cih pen single ethnic hilo a, multi ethnic group, multilingual ahih lam i phawk ding zong kisam hi. En i deih a, i deih kei zong in UNHCR i persecution leh discrimination omhi ci in a ciaptehna uh ahi Chin State, Myanmar sung pan a te pen International Protecton kisam hi ci in a ciapteh minam ahi hil. Mizo cih tawh lah confuse baih mahmah a, Zomi cih tawh zong North East sung pan a Zomite (international protection akisaplohna mun) tawh theih khialh baih mahmah ahih man in Chin kici hi leh risk tawm pen hi. Ahih hang in Chin cih ziau tawh hi theilo hi.
A beisa tuma kum (9) lai khong in Malaysia a CRC (Chin Refugee Committee) ci-in refugee kipawlna Malaysia a ding in a masa pen ki bawl hi. Tua hun lai in Refugee kipawlna Chin sung pan hi ta leh Ethnic dang sung pan zong omlo ahih man in mi khempeuh Chin akicihna sung ah lut uh a, Chin vive dan hong suak uh hi. Thai gam a Zomi te Karen hi ungh aci a bang pawl khat om a, Karen min a nei bang a om dan mah a bang hi phial hi. Tua hun lai in ahih leh Chin people kici khat bek om, a masa pen Chin kipawlna om ahih man in mikhempeuh Chin ahih mah bang in, kampau uh zong Chin mah cih kul a hi mai hi. Tua ahih man un minam bang akicih leh "Chin" icih khak leh amau tua lai a CRC te kampau zattangpi ahi "Hakha/ Thantlang" kampau hong suak hi. Tua bang tawh ma hong zom uh a kum 5 val deuh bang hong pai khit uh ciang in Chin ethnic sung a om a dangte in hi thei sa nawnlo uh ahih man in ACR (Alliance of Chin Refugees) ci in tua sung ah Chin pen single ethnic ahihlohna, eingle language ahihlohna tawh UNHCR zum phu uh a, UNHCR te in zong Chin State sung pan huamkim pen kipawlna in ciaptehna bawl pah uh hi.

ACR hong om khit a kipan (a beisa kum 5) val lai a kipan UNHCR Malaysia zum ah "bang minam na hiam" ci-in ong kidot ciang in "Chin hi ingh, Chin minam hi ingh" na cih leh "Khalkha pau in hong ki hopih nawnlo a, dotna hong ki behlap in "Bang Chin na hiam, bang kampau Chin na hiam..." hong ci ta uh hi.

Tua ahih man in i minam kampau pen Zomi Chin or Chin Zomi icih ding lah hong hithei lo zek tawh kibang hi. Tedim bek i va cih ding leh khua min hi zeel kawm se leh Zomi bek ki cih ding leh NE India lam a te ahih kei leh amau UNHCR i kampau leh minam record ah Burma/ Myanmar, Chin, sub ethnic groups cihdan in a ciapteh uh ahih man in Tedim Chin or Tedim language cih tawh hi leh buai kul lo (confuse) in ciaptehsa ahi hi. Hih pen policy tatak ahih man in mipi takpi i theihna tawh kiabng khin theilo hi.

Tu hun ciang in a diakdiak Malaysia pan in Zomi miinam cih tawh deihtak in advocate ki bawl a tua tawh a thuin, zum lam pan in santheihna bang ciang hiam khat, bang tan hiam khat zong nei khin tham hi. Zomi nong cih kei uh leh anngawl zaw ningh, si zaw ningh ci in minam min a thupisak phadiak makai pawl kaht hong om cang in UNHCR in zong tua bang ahih leh ci-in naupang zol dan, aisa longek zol dan, naupang kap muamkhum tawh zol dan in "hi mah uh ciai, Zomi, Laimi, Zotung, Zophei, Falam etc..." hi uh teh ci-in a puatham tawh hong hopih ta hi. Ahih hang in a sung a UNHCR official record sung ah bel Chin vive mah tawh, Tedim or Zo or Sihzang or Teizang etc. dialect/ language bek mah tawh a pai pai nahi gige hi.

UNHCR zum in refugee information khempeuh record a bawlna software pen Microsoft Company in a bawl tawm sak ngiat om a, tua pen Country, Map, Languages, Dialects, Sub Ethnics etc. ciaptehna software a kihel, proGres cih program ahi hi. Hih proGress sung ah tu ciangciang ZOMI cih record pen ong koih sak nuam uh zong in Miscrosoft in hong bawl sak zo nailo uh suak phot hi. Tua ma teng pen ei theihlohna mun ah Officer te in "Chin" vive mah ana cih phot uh a kul hong suak hi.

Hih proGres softwaer version thak pen 2004 in introduce uh hi.

Tua ahih man minam min ding, kampau min ding pen eima deih, amau deih cih sang in eima hihna tak meh h leh hoih pen a, tua pen bang ci gen ding cih zong a thutuam ahi lai hi.
Keima tuah thu leh, ka zat dan tom kim tak in gen ding ci leng bel:
1. Diplomatic
2. Professional
ding cih ahi hi. Veita hangh, ut ta hangh ci a pum dian phengphang pongmawk ding hilo hi. Tua dan a sepna in i nung hong zuidingte' i a zuun dan tampi tak hamsa sak tuam bek thamlo in, i lampi ding tampi kitan thei a, i ma ahi ding zah ing kihong semsem theilo hi. Lungduiana zong kisam a, Courtesy omlo tawh bang mah ki phuzo tuanlo dan hi. Pum dian, mawk dian tawh akingahlo nam hi cih ding hi in teh.
Kei ngaih sut nain ci leng,refugee hi in,hi ta kei leng,Zomi mah kici hi hanga,India,kawlgam,gam tuamtuamah
i teng zong in,i Zomi hi na,zum huai sak ding hilo hi.Chin cih i deihloh na pen ei pauhilo bek tamloh i pau in khiatna mahmah omlo hi.Ataktak in ci leng Chin i ci zong gam3na paithei na zong hilo lelhi.I pai,i ciah,i tatna khempeuh Pasian khuttung bek mah a hih ciang,akuakua in hong gensia leh hong neu et taleh,Pasian tawh i ngah khup Zomi mah ki cilel leng hoih sa ing.UNHCR te nangan Pasian in phalna omkei leh bang mah semthei tuanlo ahi man in I minam min man Zomi mah cih ding in kong han thawn hi.

RSS

© 2024   Created by Zomi Community Network.   Powered by

Badges  |  Report an Issue  |  Terms of Service