Zomi & Zogam - Zomi Community Network - Your Network2024-03-29T08:05:51Zhttps://zominet.ning.com/forum/categories/zomi-zogam/listForCategory?feed=yes&xn_auth=noPi Leh Pu` Goumanphatetag:zominet.ning.com,2018-07-24:2495860:Topic:2189362018-07-24T00:59:21.201ZDavid Lianhttps://zominet.ning.com/profile/sianzun
<p><span> Agelh: Vungzamuan Valte</span></p>
<p><span>Tanglai in, Dahpa mithadah a minthang hinazenpi<strong>, khuang</strong> lamdangtak aneih ziakin mithupi suaka Tong hial hi. Liandou leh Thanghou te unau tagah, liangvai leh genthei hi ua, himahleh leinuai apat <strong>khitang, khibah </strong>te mukhia in huaite mah zangin Liandou zi ding leizou hial uhi. Mite nuaisiah leh simmohnate ziakin akihhuaipen gulpi gilsung ah <strong>Daktal leh Dakbu</strong> manphatakte mukhia uhi. Songthu leh…</span></p>
<p><span> Agelh: Vungzamuan Valte</span></p>
<p><span>Tanglai in, Dahpa mithadah a minthang hinazenpi<strong>, khuang</strong> lamdangtak aneih ziakin mithupi suaka Tong hial hi. Liandou leh Thanghou te unau tagah, liangvai leh genthei hi ua, himahleh leinuai apat <strong>khitang, khibah </strong>te mukhia in huaite mah zangin Liandou zi ding leizou hial uhi. Mite nuaisiah leh simmohnate ziakin akihhuaipen gulpi gilsung ah <strong>Daktal leh Dakbu</strong> manphatakte mukhia uhi. Songthu leh Lersia te hauhsakna bulpi sial kili nei hi a, Lersia mahin Liandou leh Thanghou te unau <strong>sialpi</strong> pia hi. Hiai sialpi lamdangtak in, unaute neih -le-lam ah phungvuh hi. Tuaziakin, sial pen I pi leh pute hunin hauhsakna, leh thupina a kitaitehna poimohpen suak hi. Ton, gal-aih, sa-aih poimohngaih mahmah ua, ton sa dingin sial mah ngaisangpen uhi. Sa-sutna <strong>Tul</strong> (sial tul) kemtu tulpi kichi a, tulpi tellou in Ton, kithoih leh gal-aih, sa-aih omtheilou hial hi. Atungin, Tul pen gawzum, leh singgil khong a kibawl ahi, hun hongpaizel ah sik<strong>(teipi</strong>) zang uhi, huchi`n awl in <strong>thau</strong> zang leuleu uhi. Kaihmang sialsut tei pen Tul minthang khat hi a, azatman neisak zawmah hi. Khupching leh Ngambawmte hunlai in <strong>Gosem</strong> hahbawl ua, himahleh goumanpha a simtak hilou hial hi.</span></p>
<p><span>Nidanglai in numei te kicheina <strong>tuikep (keppi, kepta), tau (siktau, dartau) leh hakpi</strong> (kiutong a but) ahi. Hun hongpaizel ah <strong>khibah, khitang, khival, khivui, khina (khinaal), khivom, khipi</strong> leh adang dang kicheina in nei uhi. Khi khenkhatte manpha mahmah ua, suangmantam chikhat (<strong>cornelian</strong>) a kibawlte houh sum suah pahpah theih ahi hi. Sal, sial, gan, silai khong leina in nei ua, suak leh sal a koltanna apat leh gal apat manlangtaka kitatkhiakna dia zattheih goumanpha ahi hi. Pasal te`n bel <strong>saihapak bilbah</strong> kisaktheihpih mahmah ua, mihangsan te`n <strong>saihapak, sahang hapak, sahang chin, savom chin, mumeika, vaphualmul, zangsialki, sialki, sazukki, Zampi (darmang), Dakkhuang (darkhuang), Dakbu (darbu), Zamkaang, khuang</strong> leh adang dang poimohngaih pen uhi. Gal leh sa tunga vualtungtuanna tangte`n Ton thupitak in bawl ua <strong>Mangpuan </strong>(<strong>Thangsuahpuan</strong>) in kizem uhi, amua a dia goumanpha khat ahi hi. Ta leh tu kepna, niteng khosakna a apoimoh mahmahte uh, <strong>gulpi sinkha, savom sinkha (damdoi), sakuhling, tukkilh (sai-guh leh sa-guh a kibawl), samsihpi, siambu, puanpi, sathaubing, buk, zabel, tol</strong> leh adang dangte ahi hi. Vongsinggil, khiangsing leh singtak/singgil apat <strong>sum</strong> (ansukna) leh suk sui ua summun ah koih uhi.</span></p>
<p><span>Sik aneih masang u`n <strong>sa-ki, sing-gil, suang-zum leh sing-ka</strong> khong a kibawl hiamhei zangin lou-naa sem uhi. Lamzang hausa Thanggou hunin<strong> sik</strong> kizangta a, <strong>tu, heipi, tem, teipi, naamsau, thal, temluka</strong> khong neita uhi. Khanthuam leh Kamhaute hunin<strong>, tei leh thal banah thau</strong> hahzat petmahta ua, ahatna thuguk uh zong ahi hi. Tuahunlai a numeite innlam naa poimohpen tuh<strong>, ansuk, zubilh, zulup, zuhawm, pat-khek, mui-khek, puanpi gat, puan gat, vok khoi, ak khoi leh tui tawi</strong> ahi hi. Numeite vanzat poimohtak chu buhsukna <strong>sum, helhhawt, mui, tuithei</strong> leh <strong>siambu</strong> ahi. Siamgatdan a theih nungun <strong>puan-ak, nik</strong> leh puan chituamtuam<strong>nikphel, malamnik, puanvehtual, khamtang, koptah, bohtah, puandum, puanlaisan, ngoutekherh, khephiau</strong> khong gan ua a goumanpha uh asuak hi. Pasal te`n a gamvakna leh a galvilnate uah <strong>meisah bawm, thauvui bawm, lum leh tei, namsau, meithal, chi, tuibuk</strong> leh adang dang poimoh petmah uhi. Banah, siampu louin khosatheilou ua siampu in kithoihna leh gal leh sa aihna ah mun poimohtak nei hi. Siampu te`n vanzat poimoh taktak nei uhi, kithoihna ah, <strong>gan, zu, tuibuk, tui</strong> etc. poimoh diak hi. Phuisam kawmin, ai chituam tuam zangin kithoihna bawlsek uhi<strong>. </strong>Ai khenkhatte<strong>, khualtawn, sutzo, aithim, ailaidum, palkhe, ailiap, zizung, aizam, aileilut, aisan, aibungbu, aikam, khimpi</strong> chihte khong om hihtuak.</span></p>
<p><span>Goumanpha khenkhat ensin le, Mangsum Guite hunlai in <strong>temluka </strong>manpha mahmah a, Bumjangte` galmat Paulun tatkhiakna dingin pia uhi. <strong>Haupau Khitang (aktui chia chia) leh Tuaichong dak</strong> minthang te Vuttaia Sailo in suhsak hi. Hengou in <strong>Temtat khi leh Kaljang dak</strong> Vanhnuailiana Sailo kiangah pia hi. <strong>Temtat khi</strong> leh<strong>Kaljang dak</strong> pen Hengou in Hualngoute khut apat dikloutak a aneihkhak ahi hi. Mangsum Thomte asih chiangin, a tate sagih zong lamdangtak in sibei sipsip ua, azi Kawmkim a nawkik hi, <strong>Nuaisuk Zampi</strong> a tuiseng ah pua a<strong>, khivui</strong> tamtak zong a chiangkhun sungah selgu in chiahkik hi. Kawmkim pen Thanggou Guite sanggamnu ahi. Sialthah te`n (Neihsialte) <strong>Khipi leh Dakbu</strong> aneih uh a kisial sial nalam uah Thanggou in suhsak hi. Nidanglai in <strong>Siallam dakbu</strong> hoih mahmah leh minthang mahmah Galte te`n nei ua Sailo Lalte khut ah lut hi. Goumanpha khat zangin Khanthuam in a taksa bitna dingin Langza Manlun kiangah <strong>khibah</strong> pia hi. Kamhau hunin<strong>Langza Dak</strong> minthang kitan hiau hi, <strong>Tonkai Dakbu</strong> sial 100 in lei hi, Mangvumte khut apat <strong>Mualpite Zamkaang</strong> suhsak hi, Guite te <strong>Nuaisuk dak</strong> zong Khanthuam tungtawn in nei hi (Khanthuam leh Pawite pangkhawm in Mangsum Teikhang ah simmangphial uhi), Mangvungte <strong>Zamno</strong> suhsak hi, Mangsong goumanpha <strong>Sawmsiing khi</strong> minthang mahmah zong Kamhau in a-ngian hatna in neihloh hithet hi (Sawmsiing khitang khat in sial 10 man), <strong>Ngalngam tuithol</strong> leh <strong>Thanghou Kuangpi</strong> zong nei hi.</span></p>
<p><span>Nidanglai in Leibel zang hihtuak ua, Meitei Lengpa Sana Koireng in Khochin kiang ah <strong>Taubel</strong> hoihtak pia a Sailote doupih dingin kun hi. <strong>Belpi, belsan (darbel) leh sum-eng kuang</strong> khong goumanpha hi a, Goukhothang in Meitei lengpa kiang ah <strong>saihapak leh sum-eng kuangpi</strong> kimeltheihna dingin Lunvum, Khodang hausapa tungtawn in pia hi, himahleh Lunvum in kitan maimah chi uhi. <strong>Chii</strong> poimoh petmah a, <strong>chikhuk</strong> omna peuhmah mun poimoh suak hi. Hun hongpaizel ah <strong>meithal (thau)</strong> poimoh semsem a, sial, salmat, dangka, dakbu leh goumanpha chituamtuamte zangin lei zelzel uhi. Salmatte khong midangte kiang ah zuak ua tua sum in thau leithei zelzel uhi.</span></p>
<p><span>Goumanpha aneihte uh koihhoihna dingin gouchikhat mah poimoh leuleu a, tua dingin <strong>thulpi (lelpi) leh thulneu</strong> chiing a kibawl nei uhi. Hiai thul sungah a van neihte uh koihhoih tangpi ua, puan, khival, khina (khinaal), Khivom, khipi, khivui, khibah, tau, saihapak, sakeihapak leh adang dang koih hoih ua, bittak in kem thinthen uhi. Himahleh, sa le gal tamna ahiziakin galte muh pahpah louhna ding mun <strong>biching kawm</strong> khong ah selguk pawl nei uhi. Lupna khung leh <strong>Gapkhuam</strong> khong ah van zattangjang <strong>tukkilh, tuibuk, samsihpi</strong> khong koih ua, lupna nuai ah <strong>tu, hei, teipi, thal, bel, namsau</strong> leh a dang dang koihhoih uhi. Khenkhat te`n tu leh heipi innbang ah siat ua, namsau, tei leh thau te lupna gei ah tung uhi, manlangtak a lakkhiak theih ding ngiimna ahi. <strong>Tapkuang nuai</strong> ah selguk theih chituam tuam dangka khong selgu ua, tapsak a <strong>gawlawng</strong> sungah chii, meisah, sahou leh a dang dang koih uhi. Khintung ah zu bilh ua, khintung mah ah buh hak ua, huai tung sawn ah haichi leh van chituam tuam a siatlouhna dingin koihkhawm uhi. Khenkhat te`n van hoih mahmah te kawlhawm, leikawhawm (cave) leh singkawhawmsung khong ah selgu sek uhi.</span></p>
<p><span>Khindang ah meh ding chituam tuam sa, sanga, meh-hou ui-keu ua, gulpi sinkha, savom sinkha leh sa-um beel khai uhi. Gou khenkhat te seng sung ah koih hoih ua, lupna gei leh lupna tawlam ah koih deuhse uhi. Dak bu, Zampi leh dakta leh adang dang bel a selguk theihna na ah selmang ua, <strong>buhzem</strong> kawm, <em>bem </em>kawm leh<strong>akbubah</strong> kawm khong ah sel uhi. Melmate muhlouhna ding chi`n khenkhat te`n <strong>tuikuang</strong> ding, <strong>vokkuang </strong>ding khongin zang thepthup uhi. <strong>Gilzawl</strong> khong peuh ah selgusek uhi, a selguk bel haksa mahmah hihtuak. Zabel, buk, tuibuk leh zanah omlou a khosa zouloute hi ua, manlangtak a muh pahpah nading mun lupna gei ah siat ua, <strong>zabawm</strong> hiam <strong>bawmta</strong> hiam ah zanah koih uhi. Thauvui leh meisah poimoh mahmah leuleu ua, tuate kepsiam mahmah kuulpetmah hi, innsung atuihulna penpen munah kemsiangthou uhi. A neideuh te`n<strong> puanpi</strong> bawlsa kemhoih ua, ziallom in sutpi tung ah khai uhi. Dangka a neih sunsunte uh innsung ah kem ngam khollou ua, innnuai ah lei toukuak in phumgusek uhi. Zu omlou a khosatheilou hi ua, <strong>tol </strong>kephoihna in buhzem sungah phualgu zel uhi. Va koihhoihna dingin 1950 lakvel in Singrem bawlkhia ua, 1960 vel apat almirah suakdok leuleu hi.</span></p>
<p><span>I pipute hauhsakna tamtak pawi galhat te`n suhsak ua, Sailo lalte`n zong tamtak laksak uhi. Khanthuam leh Kamhau a hatlaitak un goumanpha tamtak kaikhawm uhi, himahleh gal kibawlna ah Kawlte zoulou ua kiremna a bawlna lam uah Kawlte khutsung ah a goumanphate uh tamtak luut veve hi. Britishte hunlai in I pipute goumanpha ahunkhoptak pawkhe ding ua gintak zong ahi, tuadan hikeileh tunichiang in I pipute goumanpha bangzahhiam bek muh ding omlai khamohlou ding hi.</span></p>
<p><span>Aw le, ataang atuan a I pipute goumanpha penpen zaw Sial mah anahi hi. Sial in mou lei ua, Sial in tou kai ua, Sial in salmatte kitankhia ua, Sial in meithal lei ua, Sial in tong ua, Sial in gal leh sa aai ua, Sial in khutkhelhman liau ua, Sial in mualsuang doh ua, Sial in kosah bawl ua, Sial in sialkhumsa gou ua, Sial in Tanute kha ua, Sial in kisial petmah uhi. Sialvun pen phaw, tutna, leh khuang bawlna in kizang tangpi a, mehlim zong ahi hi. Sialvun pen pialkhang ah phek (carpet) leh puanphah (mattress) dingin kizang zawmahlai hi. Sial haute bel sial ziak mahin mithupi, mihausa, khosathei leh milungmuang suak uhi. Siallu innkongtung a taktheite leh Mualsuang tung a taktheite bel mithupi a sim ahi uhi. Sialki mah zong vanmanpha te kepbitna, thauvui koihhoihna ahihbanah, lum leh tei tawi a anopbawl chiang un, tumging chiteng thuah kawmin khuang, dak, dakbet, zampi leh sialki saki mah toh zaideih awi kawmin, suun leh zaan phawklou hialin lawmvual lungtuakte analam dial dial sek uhi. Tuabang in khuangpi khuangta toh hinkhua anazang ua, khuang bel vongsing leh juangsing apat a bawl uh ahitangpi hi</span><span>.</span></p>
<p><span><img src="http://www.zogam.com/images/Articles/01.png" alt="01" width="511" height="357"/></span></p>
<p><img src="http://www.zogam.com/images/Articles/02.png" alt="02" width="504" height="442"/></p>
<p><img src="http://www.zogam.com/images/Articles/03.png" alt="03" width="536" height="269"/></p>
<p><img src="http://www.zogam.com/images/Articles/04.png" alt="04" width="628" height="472"/></p>
<p><img src="http://www.zogam.com/images/Articles/05.png" alt="05" width="628" height="250"/></p> Ki Thutuak daimdiam in mapang khawm ciat nitag:zominet.ning.com,2014-03-26:2495860:Topic:2040442014-03-26T03:54:08.466ZCin Sian Pauhttps://zominet.ning.com/profile/CinSianPau285
<p></p>
<p>“En un, sanggam bangin mite pumkhat suakin a tut khawm uh ciangin bangzahin hoihin nuam ahi hiam?.... Bang hang hiam cih leh TOPA in nuntak tawntungna thupha tua mun-ah a pia hi. Late 133:1-3”</p>
<p>Khat vei lai-in khuadam mahmah na gammang tulak ah sakuh hon khat in tu khua dam/vot kilkel mahmah lakah khat le khat a ling uh tawh kisun in om kha phial ta leh awl mawh lo-in ,khat ii cilum tawh khat in khuadam tuakzo tuam uh ahih manin ki thutuak diamdiam in, khut khat tawi khe khat…</p>
<p></p>
<p>“En un, sanggam bangin mite pumkhat suakin a tut khawm uh ciangin bangzahin hoihin nuam ahi hiam?.... Bang hang hiam cih leh TOPA in nuntak tawntungna thupha tua mun-ah a pia hi. Late 133:1-3”</p>
<p>Khat vei lai-in khuadam mahmah na gammang tulak ah sakuh hon khat in tu khua dam/vot kilkel mahmah lakah khat le khat a ling uh tawh kisun in om kha phial ta leh awl mawh lo-in ,khat ii cilum tawh khat in khuadam tuakzo tuam uh ahih manin ki thutuak diamdiam in, khut khat tawi khe khat khai bangin thukhat lawngkhat in nunta tek uh hi .</p>
<p>Tua bang kithu tuak kawmkal ah agui anam zong khual zo lo-in sakuh hon lak panin pawlkhat tutang peek in hong om uh aa, gamtuam sat in tua khuadam mahmah lakah hong tuam tat uh hi. Asawt lo-in tua a thu tangpeek lak panin pawlkhat khuadam thuak lah in sih lawh in, a gui a nam abei ding zah khop in gentheih haksat na hong tuak uh hi.</p>
<p>Tua bangin khuadam ahong tuak lah mahmah uh ciangin,thu khat hong phawk vat uh hi. Ei hi bangin tuam om mawk leng khuadam thuak lah in ih gui ih nam bei mang ding ih hi hi. Bangbang hi ta leh ih lawmte mahtawh hon om in ih gui ih nam te mah tawh khuadam mahmah lakah ih ling tek in khat leh khat ki sun kha phial ta leh khuadam thuak lah sangin ih thuak zo zaw ding aa ih gui ih nam zong maimang lo tuam ding hi. Tua ahih ciangin ih gui ih nam lakah pai in va teng khawm ni cin hong kipawl khawm kik aa, khat ii ci lum hangin khat in nuntak pih hi cin tang thu khat kong hawm sawn nuam hi.</p>
<p>Kongit kong zahtaak Zomi nampih U le nau akua mapeuh kithu tuahna/ki-it/ki-lem na mun ah Topa in nuntak tawntungna thupha pia hi cin ahih manin paukhat hi in kamphen kul lo ahi tengin ih ki thu tuah diamdiam tek ding ih biak TOPA PASIAN’ min tawh kong kho hi.</p>
<p>Minam itna leh veina tawh</p>
<p>Rev.Cin Sian Pau</p>
<p>Hmawbi Zomi Innkuan</p>
<p>Yangon,Myanmar</p> Ki Thutuak daimdiam in mapang khawm ciat nitag:zominet.ning.com,2014-03-26:2495860:Topic:2042072014-03-26T03:54:06.100ZCin Sian Pauhttps://zominet.ning.com/profile/CinSianPau285
<p></p>
<p>“En un, sanggam bangin mite pumkhat suakin a tut khawm uh ciangin bangzahin hoihin nuam ahi hiam?.... Bang hang hiam cih leh TOPA in nuntak tawntungna thupha tua mun-ah a pia hi. Late 133:1-3”</p>
<p>Khat vei lai-in khuadam mahmah na gammang tulak ah sakuh hon khat in tu khua dam/vot kilkel mahmah lakah khat le khat a ling uh tawh kisun in om kha phial ta leh awl mawh lo-in ,khat ii cilum tawh khat in khuadam tuakzo tuam uh ahih manin ki thutuak diamdiam in, khut khat tawi khe khat…</p>
<p></p>
<p>“En un, sanggam bangin mite pumkhat suakin a tut khawm uh ciangin bangzahin hoihin nuam ahi hiam?.... Bang hang hiam cih leh TOPA in nuntak tawntungna thupha tua mun-ah a pia hi. Late 133:1-3”</p>
<p>Khat vei lai-in khuadam mahmah na gammang tulak ah sakuh hon khat in tu khua dam/vot kilkel mahmah lakah khat le khat a ling uh tawh kisun in om kha phial ta leh awl mawh lo-in ,khat ii cilum tawh khat in khuadam tuakzo tuam uh ahih manin ki thutuak diamdiam in, khut khat tawi khe khat khai bangin thukhat lawngkhat in nunta tek uh hi .</p>
<p>Tua bang kithu tuak kawmkal ah agui anam zong khual zo lo-in sakuh hon lak panin pawlkhat tutang peek in hong om uh aa, gamtuam sat in tua khuadam mahmah lakah hong tuam tat uh hi. Asawt lo-in tua a thu tangpeek lak panin pawlkhat khuadam thuak lah in sih lawh in, a gui a nam abei ding zah khop in gentheih haksat na hong tuak uh hi.</p>
<p>Tua bangin khuadam ahong tuak lah mahmah uh ciangin,thu khat hong phawk vat uh hi. Ei hi bangin tuam om mawk leng khuadam thuak lah in ih gui ih nam bei mang ding ih hi hi. Bangbang hi ta leh ih lawmte mahtawh hon om in ih gui ih nam te mah tawh khuadam mahmah lakah ih ling tek in khat leh khat ki sun kha phial ta leh khuadam thuak lah sangin ih thuak zo zaw ding aa ih gui ih nam zong maimang lo tuam ding hi. Tua ahih ciangin ih gui ih nam lakah pai in va teng khawm ni cin hong kipawl khawm kik aa, khat ii ci lum hangin khat in nuntak pih hi cin tang thu khat kong hawm sawn nuam hi.</p>
<p>Kongit kong zahtaak Zomi nampih U le nau akua mapeuh kithu tuahna/ki-it/ki-lem na mun ah Topa in nuntak tawntungna thupha pia hi cin ahih manin paukhat hi in kamphen kul lo ahi tengin ih ki thu tuah diamdiam tek ding ih biak TOPA PASIAN’ min tawh kong kho hi.</p>
<p>Minam itna leh veina tawh</p>
<p>Rev.Cin Sian Pau</p>
<p>Hmawbi Zomi Innkuan</p>
<p>Yangon,Myanmar</p> Zomi National Movementstag:zominet.ning.com,2013-10-24:2495860:Topic:2033602013-10-24T21:52:33.307ZDavid Lianhttps://zominet.ning.com/profile/sianzun
<p>Minam khat in ka gam ka lei a cih ding gam khat neih ding pen baih het lo hi. A neisate in zong a gam a lei uh it in, gal leh sa lakah a khahsuah lohna dingin ahih theih zahun keem tek uh hi. Tua mah bangin I pu I pate in zong I gam I lei hu a, a khang a khanga gal leh sa a dona uh gen ding tampi om hi. Zogam la dinga British galkapte hong kuan lai taka I pu I pate in a hih zawh zahun Mikang galkapte nangin, a do mah bangun, Mikang ten Zogam hong lak khit ciangin zong Zogam pan Mikang…</p>
<p>Minam khat in ka gam ka lei a cih ding gam khat neih ding pen baih het lo hi. A neisate in zong a gam a lei uh it in, gal leh sa lakah a khahsuah lohna dingin ahih theih zahun keem tek uh hi. Tua mah bangin I pu I pate in zong I gam I lei hu a, a khang a khanga gal leh sa a dona uh gen ding tampi om hi. Zogam la dinga British galkapte hong kuan lai taka I pu I pate in a hih zawh zahun Mikang galkapte nangin, a do mah bangun, Mikang ten Zogam hong lak khit ciangin zong Zogam pan Mikang galkapte nohkhiat kik sawmin hih theihnana pan do tawntung uh hi. Tua hanga Mikangte khut thuak minthang masa pen Pu Thuam Thawng leh a tapa Tg. Pau Dal, Pu Kai Tuah leh Pu Khai Kamte hi a, 1898 kuma Mikangte phualpi Thuamvum (Kennedy peak/ Fort White) a simna uh pan Mikang galkapte in man in, Pu Thuam Thawng leh tapa Pau Dal pen Kendat thongah puak uh a, hih thongah a pata-un si uh hi. Pu Kai Tuah leh Pu Khai Kam pen khantawn gotna kipia a, Pu Kai Tuah pen Myingyan thongah, Pu Khai Kam pen Andaman tuikulh (Island) pekah puak uh hi.<br/>Leitung Galpi Khatna bei kuan 1917 kum ciangin Mikang kumpi in France gamah van nawn dingin Zomi galkap kaikhawmin innkuan khat pan pasal kum 20 tung siah khat ta tangkaih uh hi. France gam pen gamlapi leh theih ngei loh gam hi a, galgam ahih manin sih khitna dingin ngaihsunin Zomite kuamah ut loin langpang uh hi. Hih taka a makaipi Pu Ngul Bul pen Mikang ten mat bek tawh lungkim loin thatin, a luang pen a nennenin semin Tedim uksung inn simah hawmin Zomite vauna in zang uh hi. Hih bangin Mikangte in hong vau uh hangin phatuam tuan lo ahih manin a tawpna ciangin France gam paite pen kuli leh leisiah peng (h) dingin a zolbawl uh ciangin ngah zo pan hi. Hih France paite CHIN LABOUR CORPS kivawh a, Tedim gam pan mi 1000, Falam gam pan mi 500 leh Lusei gam pan mi 2000 pai hi. Hih Zo galkapte in France gam panin Pu Song Theu, Pu Kam Za Mang, Pu Khual Khen Thangte makaihna tawh buaina bawlbawl uh ahih manin Mikang kumpi in cihna ding thei loin 1918 kumin Zogamah puak kik uh hi. <br/>France gam paite Zogam hong tun kik uh ciangin mi tampi tak mel muh ding om loin galgamah si uh ahih manin Zomite in Mikangte huatna nasia tektekin a koi a koi-ah Mikangte langpanna laang seemseem hi. Tua hangin Mikang kumpi in buaina phelhna dingin Ukpite leh hausate thuneihna piak behlapin mipite ukcipsak hi. Tua banga Mikangte ukna Zomite in kithuaklah lua ahih manin lungkim lohna tawh 1932 kumin Falam khua-a Mikang thuneite kiangah Pu Suang Khaw Kam leh Pu Lian Mang makaihna tawh kiko hi. Bangmah phattuamna om lo ahih manin Magwe DC kiang manawh leuleu uh a, lawhcinna bangmah om tuan lo hi. Tua lai tak 1938 kumin makaipi Pu Suang Khaw Kam pen Magwe khuapi-ah hong si sawnsawn hi. Hih sihna pen gul tuk hang hi, a kicih pong hangin suamlup mah hi dingin kingaihsun veve hi. A luang Zogamah lak ding vai natawmah nakpi takin buaina piang lai hi. <br/>Zogam sim lamah zong Mikangte huatna laang mahmah a, Mindat lam mi Vuamtu Mawng in zong Mikang galkap sungah Sabedar za a ngah kum 1925 in Mikangte lehdo dingin galkap pan taikhia in, kum 1928, February 20 ni-in CHIN NATIONAL UNION (CNU) pawl a makaihna tawh phut hi. CNU in 1933 kumin Rangoon-a Mikang kumpi tungah Zogamah Zomite thuneihna a ngah kikna ding leh, Kawlgam in suahtakna a ngah cianga Zogam in zong a ngah pahna dingin deihna leh ngetna tun hi. Hih ngetnate Mikang kumpi in don cih thadah 1939 kumin CNU makaipi mi kuate baan mat zawsop in, Zogamah Japante hong khan 1942 kum dong thong sungah khumcip uh hi.<br/>1942 kuma Leitung Galpi Nihna in Zogam hong phak ciangin Mikang kumpi in Japan gal a nang dingin Zomite kaikhawmin CHIN LEVY phuan hi. Ahi zongin Pu Pum Za Mang leh Pu Za Biakte in Japante tawh kizawl a, Mikangte ki-umkhia leh Zogam in suahtakna a ngah ding lamenin Kawl makaite leh Japan galkapte tawh kizopna bawl uh a, Japante makaihna tawh Mikangte do dingin CHIN DEFENCE ARMY (CDA) galkap phuan uh hi. Ahi zongin, Japan ten Zogam hong op ciangin suahtakna hong piak sangsikin Zomite tungah Mikangte sangin hong tatsia zaw uh a, kithuaklah zaw seem hi. Tua ahih manin Mikangte hi ta leh, Japante hi ta leh a do dingin Pu Thawng Cin Thang, Pu Hau Za Lian leh Pu Lian Cin Thangte makaihna tawh SUKTE INDEPENDENT ARMY (SIA) kiphut biangbuang hi. SIA pen hih sawng maha a kiphut SIHZANG INDEPENDENT ARMY (SIA) tawh pangkhawm hi. SIA in kum 1944, June kha in CDA phualpi Kaptel khua sim uh a, CDA-te a vekin hing mat khin uh hi. Kum 1944, September 11 ni-in Meitei gun kantanin Mualbeem khua sim leuleu-in CDA makai Pu Za Biak natawm man uh hi. <br/>Hih sawng mah, 1944 kumin Pu Vum Khaw Hau makaihna zong tawh CHIN LEADERS FREEDOM LEAGUE (CLFL) pawl a sim a thamin kiphut hi. Tua banga Japante zawna Mikangte do huan a kisawm lai takin, Zomi makaite in Japante tatsiatzia za nunawh uh ahih manin lang khat lamah Japan na’nna dingin FREE CHIN MOVEMENT (FCM) pawl 1944 kum mahin a sim a thamin phut kik saisai uh a, FCM pawl in a sawt loin CHIN INDEPENDENCE ARMY (CIA) ci-in a pawlin khel kik uh hi. Hih bangin kipawlna phutin lang khat lang khatah Mikang leh Japan gal nangin a ciangciang pan hih hun laia Zomite om khong man lo uh hi.<br/>Zogamah Japante doin a kipan lai takin, Imphal kidona-ah Japan in Mikangte lel kik ahih manin 1945 kumin Mikang ten Zogam hong luak leuleu hi. Tua banga Mikangte hong lut kik ciangin tuma Mikangte a langpang ngei Zomi tampi takin mat leh bawlsiat thuakin, SIA makai Pu Lian Cin Thang zong Kawlgam in a suahtakna a ngah (1948) ciangin thong sung pan kikhah kik pan hi. <br/>Leitung galpi nihna hong veng(h) ciangin Mikangte hawlkhiatna ding leh Zogam suahtakna dingin mipi tha tawh panlak kul cih phawk uh ahih manin mipite a pattah dingin political party kisam sa uh hi. Tua ahih manin 1946 kum laizang pawlin Tedim khuapi-a Pu Lang Khaw Thangte innah Pu Thang Khaw Kai, Pu Song Theu, Pu Thang Za Kai leh Pu Lang Khaw Thangte makaihna tawh KHAMTUNG SUAHTAK VAIHAWM PAWLPI (KSVP) kiphuankhia hi. Hih hun sawng teng mahin Tedim khuapi mahah Pu Vungh Za Kham, Pu Hau Za Lian leh Pu Tuah Langte makaihna tawh THUHOIH VAIHAWM PAWLPI (THVP) kiphuan lai hi.<br/>Hun hong pai to zelin, Zogam suahtakna dingin 1948 kumin Capt. Mang Tung Nung in CHIN PEOPLE’S FREEDOM LEAGUE (CPFL) pawl hong phut a, CPFL pawl pen kum sawm khit 1957 kum ciangin CNU tawh kigawmin CHIN NATIONAL ORGANISATION (CNO) pawl cih min hong pua in, Capt. Mang Tung Nung mahin President lenin makaih hi.<br/>Lushai gam lamah 1947 kuma hong piang Lushai Hills-a political party masa pen MIZO UNION in zong Zogam suahtakna ding leh Zo minam teng kigawmna ding mah lunggulhna thu His Majesty’s Government of India kiangah memorandum na khia uh hi.<br/>1960 kumin Lamka khuapi panin Pu T. Go Khen Pau leh Pu S. Vung Khomte makaihna tawh PAITE NATIONAL COUNCIL (PNC) in kum 1960, May 30 ni-in India Prime Minister Pu Pandit Jawaharal Nehru kiangah ‘Re-unification of Chin People of India and Burma under one country’ cih thulu zangin Zo minam khempeuh ading District hiam, Division hiam, Region hiam khat bawlsak a, tua sungah gawmkhawm dingin ngetna memorandum thupi mahmah khia uh hi.<br/>1964 kumin Kawlgam thuneihna Gen. Ne Win in la a, parliament a phiatna hanga lungkim lohna leh mipite kiangah thuneihna ap kikna ding hanciamna tawh MP pawlkhat leh Zomi mitei pawl khat ten ANTI-COMMUNIST FREEDOM ORGANISATION (ACFO) pawl hong phut uh a, Col. Son Khaw Pau, Pu Dam Khaw Hau, Pu Mang Khan Pau, Pu Hrang Nawl, Pu Son Cin Lian leh Pu Thual Zen ten makaih hi. ACFO pawl pen Manipur-a Zomi makai Tun Khaw Pum tawh kikopin, amau makaihna tawh Zomi 30 taang ding ten galsiam sin dingin East Pakistan (tu-a Bangladesh) gam zuan uh a, Zo Kumpi- UNITED CHIN GOVERNMENT pawl phuan uh hi. Pu Tun Khaw Pum pen Prime Minister, Pu Col. Son Khaw Pau pen Defence Minister, Pu Hrang Nawl pen Foreign Minister cih bangin panmun kiguan uh hi.<br/>Galsiam a sin khit uh ciangin, Zogam kap dingin galvan namkim tawh hong kileh kik uh a, khen nih kisuahin, Pu Hrang Nawl makaih galkap mi 86 ten Halkha leh Falam lam nawkin, Pu Thual Zen, Commandar-in-Chief makaih galkap mi 700 ten Tedim lam zuan uh hi. Pu Hrang Nawl makaih lam ten Kawl galkap platoon khat omna Rihkhawdar khua ciang baih takin buluh zo a, Halkha khua la man loin nungkik kik uh hi. Pu Thual Zen makaih lamte zong Kawl galkapte tawh Tedim leh Mualbeem khua kikalah nakpi takin kikap uh a, Tedim khua la man mahin kidok kik uh hi. Hih banga a kihep kikna uh khat pen Falam DC Pu Thawng Cin Thang’ hanciamna hang zong hi kawm hi. <br/>Hih banga UCG pawl pen gamtaangin thahat man hi napi, 1969 kuma India Prime Minister Lal Bahadur Shashtri leh Gen. Ne Win ten Rangoon-ah kihona nei uh a, tua takah India leh Burma gamgi dungah buaina a bawl leh bawl a sawm peuhpeuh kimatsak a, a gam kumpi tungah ki-aptuahna ding kilemna thukhun bawl uh hi. Hih thukhun hangin Zomite minam nasepna bin lawh a, a sawt loin India kumpi in Zo galkap makai Col. Son Khaw Pau, Pu Hrang Nawl, Pu Dam Khaw Hau, Pu Ro Thangte leh midang pawlkhat man takpi-in Kawlgam kumpi tungah ap hi. Kawl kumpi in hih Zo minam makaite thong sungah khumin kum nga tek kia uh ahih manin UCG pen gamtang thei nawn loin omcip hi. <br/>MP lui Pu John Mang Tling leh nam it Zomi khangno pawlkhat ten Kawlgam Prime Minister lui U Nu pawl PARLIAMENT DEMOCRACY PARTY (PDP) zom dingin kum 1969, December 30 ni-in Bangkok zuan uh hi. Ahi zongin Bangkok a tun uh ciangin Pu William Sa Lian Zam, Pu Micheal Mang Kham leh Pu John Mang Tlingte makaihna tawh Zomite in CHIN DEMOCRACY PARTY (CDP) pawl phuh zawk ding hoihsa uh hi. Kum 1970, Febraury 20 ni-in Bangkok mahah CDP leh Pu Jimmy makaih ZOMI CHIN LIBERATION FRONT (ZCLF) pawl tawh kihona bawl leuleu uh a, tua takah CDP leh ZCLF lawng khata gin ding deihin UNITED ZOMI DEMOCRACY PARTY (UZDP) pawl phutin, tua sungah kisungkhawm uh hi. Ahi zongin, February 25 ni-in UZDP President Pu Jimmy a panmun pan tawp themthum kik ahih manin CDP mi leh sate in CHIN DEMOCRACY PARTY (CDP) min mah pua kik uh hi. Kum 1972, August 24 ni-in CDP in galkap dingin CHIN INDEPENDENT ARMY (CIA) bawl hi.<br/>Hihmah leh, kum 1973, January 29 ni-in PDP President U NU a panmun pan tawp dih laizang a, tua hangin CDP innkuan sungah lungkiatna nakpi takin tung hi. CIA galkap natawm mi 150 pan mi 100-ah kiam sukin bah lawh gawp hi. Kum 1976, February 18 ni-in PDP pawl na tawm kiphiat lai sawnsawn hi. Kum 1976, January 14 ni-in CDP Leh CIA ten CIA galkapte Zogam lutsak ding geelna bawl uh a, tua vaihawmna-ah a nuaia bangin khensatna bawl uh hi.<br/>1. CHIN INDEPENDENT ARMY pen CHIN NATIONAL ARMY (CNA) ci-a khek ding.<br/>2. Zogam hawhna ding KACHIN INDEPENDENT ORGANISATION (KIO) pawlte kiangah huhna nget ding.<br/>3. Zogam paite a zaa (rank) uh a zah-thum teka khan ding.<br/>4. Zogam a tun uh ciangin ARAKAN INDEPENDENT ARTY (AIP) Pawl makai Khai Mu Lin kiangah neek leh taak panpihna nget ding. <br/>A tunga khensatna bulphuhin kum 1976, December kha in William Sa Lian Zam makaih CNA galkap mi 120 in a kiphualna uh Menapalaw nusia-in Shan gam leh Kachin gam tawnin kum 1977 tuuk guah tun lai takin Zogam lut uh hi. Tua lai takin Zogamah khua sia mahmah ahih manin khawhun thuaklahin cinat lawh ngeingai uh a, cimawh mahmah uh hi. Tedim uksung Phunom khua-ah a om lai takun, neek leh taak kaikhawma Thuklai khua-ah a pai mite tung panin Kawl kumpi thuneite in CNA-te om thu za hi. Kawlgam galkapte hong tung pah uh ahih manin Phunom leh Saizang khua kikalah nakpi takin kikap niloh pah uh hi. Khua hun thuaklahna, neek leh taak kiciat lohna, zatui zaha taangsapnate hangin Zo galkapte sawt pang zo loin Vangteh khua-a Mah-Sah-Lah (Burma Socialist Programme Party) thuneite kiangah mi 20 ki-surendar uh a, ahi zongin Kawl galkap makai Bo Lah Twin’ sawlna tawh Bo Mawng Aye in lainatna nei het loin lam laizangah gualin a baan a baanin kaplum veve hi. A nung cianga a ki-sunrender mi 40-te zong tuamah bangin Kawl galkap ten hawi tuan loin kaplum khin uh hi. Mi 46 Kalemyo Jail-ah kipuak a, mi 4 nasia takin liam hi. Hih bang teng tawh CNA mabaan zop lohin om suak hi.<br/>MIZO NATIONAL FRONT (MNF) pawl hong kiphut leuleu-in President Pu Laldenga makaihna tawh India, Burma leh Bangladesh cih gam thuma Zo minamte luah leitang teng gawmkhawm na’ng leh suahtak na’ng mah suangin hong kipan leuleu uh hi. Kum 1963, December kha in Laldenga, Lalnunmawia leh Sainghakate East Pakistan (tu-a Bangladesh) ah lutin a sim a thamin UNDERGROUND MIZO GOVERNMENT (UMG) pawl phut uh hi. <br/>Kum 1966, March 1 ni-in MNF in Independent pulakna bawlin, tua panin India kumpi tawh kikap kipanin, India gamah om thei lo uh ahih manin East Pakistan zuan uh hi. 1971 kuma Bangladesh in suahtakna hong ngah tak ciangin East Pakistan-ah MNF ten om khuan nei nawn lo uh a, India leh Arakan gam kilak teng manawhin kikhin leuleu uh hi. <br/>Hih sawngin MNF pang belin ZOMI LIBERATION FRONT (ZLF) pawl zong dingin Pu Tial Khal (President), Pu Thawm Luai (Vice President) leh Pu Thawng Sai(Foreign Secretary) ten maikaih hi. 1972 kumin MNF leh ZLF thukimna tawh Pu Lalnunmawia pen India kumpite hopih dingin kisawl a, Pu Tial Khal leh Pu Sui Lingte pen Pu Brengseng (L), Finance Secretary, KACHIN INDEPENDENT ORGANISATION (KIO) heel dingin kuan uh hi. Hun sawtpi khit ciangin KIO-te thupha tawh lawhcing taka hong kileh kik uh a, ahih hangin ZLF in vai tuamtuam hang tawh mabaan zom thei loin om uh hi. MNF in kum 20 sung Independent a thapaihpih khit ciangin 1986 kumin India kumpi tawh kilemna hong bawlin Mizoram pen State suaksakin tawlngak bawl uh hi.<br/>CHIN NATIONAL FRONT (CNF): Hun hong pai to zelin, Pu Tial Khal makaihna mahin ZLF makai lui teng kum 1988, March 15 ni-in Aizawl, Chaltlang vengah kimuhkhopna khat bawl leuleu uh a, pawlmin kheka CHIN NATIONAL FRONT (CNF) phuh ding vaihawm leuleu uh hi. Pu Tial Khal in President panmun mah len leuleu in, Gen. Secretary dingin Pu Mang Khum, Finance Secretary dingin Pu Lian No Thang, Chief of Staff dingin Pu Roenga, Organiser dingin Pu Mang Uk kiseh hi. <br/>Kum 1988, March leh August kha sunga Democracy deihna hanga Kawlgam buaina hangin Zomi khangno tampi tak Kawlgam panin India gamah tai uh a, India kumpi in Saiha leh Champhai-ah refugee camp nih bawlsak hi. Hih refugee camp a tung khangnote in BURMA DEMOCRACY FRONT (WESTERN) pawl phut uh a, sawt ding man loin CNF makaite tawh kihona hong neih uh ciangin BDF pen phiat kik pahin, CNF sungah kum 1989, January kha in kisungkhawm uh hi.<br/>1988 kum mah, November kha sunga CNF kikhopna-ah Pu No Than Kap alias John Khaw Kim Thang pen Thailand gamgi-a om KAREN NATIONAL UNION (KNU) Headquarter Manepalaw-ah National Democratic Front (NDF) kizopna bawl dingin paisak uh hi. KNU-te phualpi pan hong kileh kik ciangin Pu No Than Kap in Pu Tial Khal kiangah CNF President hihna awn dingin ngen a, Pu Tial Khal in zong awnin Pu No Than Kap in CNF President panmun len to hi.<br/>CNF mi leh sate galkap training dingin kum 1989, March kha in pawl khat Kachin gama KIO-te kiang mah manawh uh a, kum 1989, November kha in pawl khat Bangladesh gam zuan uh hi. Tua panin gam leh minam suantakna dinga galtum CHIN NATIONAL ARMY (CNA) pawl hong piang leuleu-in, hihte pen tudong SANGNAUPANGTE a ci zong om hi.<br/>1989, October kha-a CNF sungah Pu No Than Kap pawl leh Pu Tial Khal pawl ci-in kikaihna hong piangin, Pu Tial Khal lamte pialkhia-in pawlmin tuamtuam pua uh a, tua lakah a gentaak pen CHIN LIBERATION COUNCIL (CLC) hi-in, hun sawtpi mah kalsuan uh hi. A nung ciangin CLC President panmun pan Pu Tial Khal tawp leuleu-in, Pu Ro Za Thang in President panmun zom to hi.<br/>Kum 1991, December 9 ni-in CNF President Pu No Than Kap pen nawngkai kisa ahih manin CNF sung pan kiheemkhia in, a munah Pu Roger F. Biak Lian Thang kikoihin, CNF President panmun len to hi. Kum 1995, February 22 ni-a Pu Roger F. Biak Lian Thang in a cidam lohna paulamin CNF President panmun nusia leuleu in, tua panin tudong CNF President panmun pen Pu Thomas Thang No in leen to suak lai hi.<br/>1997, June 9-16 sungin a nih veina CNF Party Conference kibawl a, tua takah CNF makai dingin a nuaia teng kiteelkhia hi:<br/>Chairman : Thomas Thang No<br/>Vice Chairman : Zing Cung<br/>General Secretary : Benjamin Turing<br/>Joint General Secretary : Khua Uk Lian<br/>Member-te<br/>Dr. Sui Khar<br/>Capt. Thang Zen<br/>Capt. That Ci<br/>Lt. Ral Hnin<br/>Lt. Paul Smith<br/>Lt. Malsawmlian<br/>Lt. Solomon<br/>Lt. Sunny Ngun Awi<br/>Lt. Kam Do Dal<br/>Lt. Uk Lian Thang and<br/>Salai Chan Hmung cih teng hi.<br/>ZOMI RE-UNIFICATION ORGANISATION (ZRO): Zo minamte kigawmna ding leh suahtakna dinga mala dingin kum 1993, April 9 ni-in Kachin gam, Phupian khua-ah pawl khat hong piang leuleu a, tua pen ZOMI REUNIFICATION ORGANISATION (ZRO) hi in, Assam gam, Karbi Anglong khawka MLA (Member of Legislative Assembly) a seem ngei Pu Khai Za Song Guite alias K.Guite in President panmun lenin, makaih hi. <br/>1997, July kha in Yangon khuapi-ah University kah Zomi khangnote in I gam leh I minam suahtak nadingin sisan leh nuntakna piakkhiat ding lungkimna tawh Zomi Siamsin khangno 20 val in “Zoheisa Unit” ci-in sisan tawh kiciamin phut uh a, ZRO tawh kizoma na sepkhop ding lungkimna neih khit zawh ciangin Yangon khuapi pan sangnaupang mi 12, Tedim pan mi 10 val khawng in Lamka lam zuan uh a, ZRO sungah lutin panmun tuamtuam lenin tu dong kalsuan lai uh hi.<br/>Pu Khai Za Song Guite zawh ciangin Kawlgam galkap mangpi Lt. Col. Hang Khaw Lian (Capt. Mang Tung Nung’ tapa) in ZRO President panmun tawm vei len pak cih loh, 1997 kuma Manipur Zomi leh Kuki buai panin ZRO Gen. Secretary Pu Thang Lian Pau (Tonzang MP) pen emergency-in ZRO President panmun kilensak a, tua panin tu dong kip suak lai hi. Tu lai taka ZRO makaite pen a nuaia bang ahi hi.<br/>President : Pu Thang Lian Pau, MP (ZNC)<br/>Vice President : Hang Sian Thang<br/>Chief Secretary : D. Kam Suan Thang<br/>Finance Secy. : Kenneth Muana<br/>Denfence Secy. : D. Kam Suan Thang<br/>Home Secy. : L. Kam Za Thang<br/>External Secy. : Thang Suan Mang<br/>I & PR Secy. : Gin Pian Khup<br/>Treasurer : SB Vum Lian Thang<br/>Patron : Pu Khai Za Song Guite cih teng hi.<br/>ZO RE-UNIFICATION ORGANISATION (ZORO): Zo minam bup kigawmna ding, suahtakna ding lunggulhna mah tawh kum 1988, May 19-21 sungin Champhai khua-ah FIRST WORLD ZOMI CONVENTION ON RE-UNIFICATION khawmpi kibawlin, Kawlgam, Manipur, Mizoram leh mun tuamtuam pan mi tul tampi in siim hi. Hih khawmpi panin Zo minam bup kipawlna ding ZOMI RE-UNIFICATION ORGANISATION (ZORO) hong piang hi. Hih khawmpi leh kipawlna vai a hawm leh a thusapite pen 1972, January 21 nia Manipur, Daizang khua-a kiphuh, Pu T. Gougin leh Pu S. Thang Khan Gin ngaihte-te makaih ZOMI NATIONAL CONGRESS (ZNC) party leh Mizoramah a diakin Pu Brig. Thenphunga Sailo makaih PEOPLE’S CONFERENCE (PC) party ahi hi. <br/>1991 kum panin ZORO pen political party tawh kisawh nawn lo dingin kiheemkhia a, tua panin Leitung mun tuamtuamah leh UN Secretary General kiang khawngah Zo minam bup kigawmna ding, suahtakna ding deihna Memorandum khia kawikawi hi. 1999 kumin a khat veina dingin Geneva-ah UN vaihawm minam nautangte khawmpi-ah kihelin, ZORO min tawh ‘British in a khenzaak Zo minamte kumpi khat nuai-ah gawmkhawm kik’ cih thulu zangin thugenna hun ngah hi. Tua panin hih bang lamsang kikhopna tuamtuamte-ah thugenna nei dingin UN (WGIP) in ZORO cial thei zel a, tukum July – August kha in zong Geneva-ah UN vaihawm Meeting-ah va kah leuleu uh hi. Tua bek tham loin, Committee tuamtuam Asia level Kathmandu (Nepal), Seol (Korea) leh Leitung level Durban (South Africa) cihte-ah zong kihel to zel lai hi. Tulai takin ZORO pen Pu R. Thangmawia (Chairman) leh Pu Ro Za Thangte (Secretary General) makaihna tawh kalsuanin, Aizawl khuapi pen a phualpi-in zang hi.<br/>Hun beisa leh tulai taka I minam nuntakna dinga pute pate’ nasepte khangthak Zomite in I phawk ding deihna leh hih thute I pau I lai tawh ciapteh ding lunggulhna in ‘Zomite minam nasepna taangthu’ a tomin kong kaikhawm ahi hi. I pau I laite I it bawl kei leh mailamah gam I nei zongin I pau I lai kizang lo kha thei ding hi. A khawsuak minam leh a suakta gam phuh zaha nasep haksa leh thupi zaw dang om lo hi. Hih thute panin khangthak Zomite in I minam nuntakna dingin a nasia zawa nasep a kisapzia phawkna in zang ni. <br/>(Hih Zomite Minam Nasepna Taangthu cih pen Zomi Nam Ni Golden Jubilee pawi, February 20, 1998 nia Mizoram, Champhai khua-a bawlna-ah ka simkhiat pen behlapin kong puak ahi hi - <br/>J. Thang Lian Pau , editor Zolawkta)</p>
<p></p>
<p>(Hih lai pen a om bangin kong koih hi in muhdan ki kum suk ni)</p>
<p>Source: <a href="http://zomipedia.wordpress.com/2012/03/09/zomi-te-theihhuai-thu-pawlkhat/" target="_blank">Zomipedia</a></p> Zomi leh Zoomi cih tawh ki saitag:zominet.ning.com,2013-04-22:2495860:Topic:1911762013-04-22T15:50:23.184ZKhai Nohttps://zominet.ning.com/profile/KhaiNo
<p> Ih aw suah leh ih lai at a ki tuak theih na ding ci-in,Pr.Dr.Cin Sian Pau in,ama reserch zo'n na pan,kong kuppih nuam hi.Hoih pen hi,cih na hilo zaw in,muh dan te gawmtawhding hi ci-in,Sia pa in zong na gen hi.Zo pen,<span style="color: #0000ff;">awtom</span> hi-in,<span style="color: #ff0000;">zo</span>=bawh lung suih ka <span style="color: #ff0000;">zo</span> uh hi.(hih mun ah <span style="color: #0000ff;">zo</span> hi aa,<span style="color: #0000ff;">awtom</span> a hihi.)Ih minam min…</p>
<p> Ih aw suah leh ih lai at a ki tuak theih na ding ci-in,Pr.Dr.Cin Sian Pau in,ama reserch zo'n na pan,kong kuppih nuam hi.Hoih pen hi,cih na hilo zaw in,muh dan te gawmtawhding hi ci-in,Sia pa in zong na gen hi.Zo pen,<span style="color: #0000ff;">awtom</span> hi-in,<span style="color: #ff0000;">zo</span>=bawh lung suih ka <span style="color: #ff0000;">zo</span> uh hi.(hih mun ah <span style="color: #0000ff;">zo</span> hi aa,<span style="color: #0000ff;">awtom</span> a hihi.)Ih minam min <span style="color: #ffff00;">awsau</span> a hihman in,zoo cih ding hizaw hi a cih nuam ih hihi.Hih awsau, <span style="color: #ffff00;">'oo</span>',ih zat nop kei leh,<span style="color: #ffff00;">"aa,ee,ii"</span>cih te zong zat lo ding ong hipah hi.</p>
<p> (Atom in ong gen pak ing,ki kum ni)</p>
<p>lungdam</p>
<p>Khaino</p>
<p>malaysia</p> Lawmta te kihonatag:zominet.ning.com,2013-02-09:2495860:Topic:1859302013-02-09T07:32:02.517ZTg. Thangnohttps://zominet.ning.com/profile/tgthangno
<p><span class="font-size-3">Lawmta nih Khualpu a kici khat leh Mangno a kici khat a mailam nuntaakzia ding ki kumkum.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000080;"><strong>Khualpu:</strong> Lawm Mangno tualeh, nang mailam nuntaakna ding bang sem leteh na lunggulh pen a?</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> Ka lawmte pawlkhat gamdang tungsa om a hih teh huhna ki ngenhenla, mehteh-mehgah ki lim ciin mahmah leh hoihin umveng…</span></p>
<p><span class="font-size-3">Lawmta nih Khualpu a kici khat leh Mangno a kici khat a mailam nuntaakzia ding ki kumkum.</span></p>
<p><span style="color: #000080;" class="font-size-3"><strong>Khualpu:</strong> Lawm Mangno tualeh, nang mailam nuntaakna ding bang sem leteh na lunggulh pen a?</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> Ka lawmte pawlkhat gamdang tungsa om a hih teh huhna ki ngenhenla, mehteh-mehgah ki lim ciin mahmah leh hoihin umveng aw. Cidamna zong tawh kituak sa zaw mai veng aw.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> Tua leh Khualpu nang e bangci ngaihsutna na nei?</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000080;"><strong>Khualpu:</strong> Ka ngaihsutsut teh nang i lokhawh ding bel ngaihsun zo kengin, pawlpi kemsia khat ki suak leh nasep gimluat omkei di vehaw.. Lai Siangtho sang khat kikah henla, Diploma khat kila photphot leh cihkhat ngaihsun veng aw..</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #000000;">+Khualpu Lai Siangtho sang hongkah, hongman ta Diploma hongngah. Pawlpi khat hongphut takpi. Mangno i a lawm Cinpi a kici khat zong Khualpu' pawlpi sung ah hong ki-ap. Tua leh, nikhat Mangno leh Cinpi hong kimu in thukikumkum.</span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #ff00ff;"><strong>Cinpi:</strong> Lawm Mangno aw, kopawlpi ah hong kikhawmve, noppeuhmah hiven. Ahihhang' nopkasak lohna khat omvehaw.</span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> Bang a hia?</span></span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff00ff;"><strong>Cinpi:</strong> Ka siapa un khasim in khabeiteh sawm-ah-khat hongsiik pahpah, tua mahmah nopsa kei lua ing.</span></span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> aw.. himah lo dia, pia kei le teh sumngah lo ding, a khasum ding omlo ding hiven.</span></span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff00ff;"><strong>Cinpi:</strong> Tua leh Sawm-ah-khat pen pawlpikeem siapa/nu a maw?</span></span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> Hilo, Pasian a, Pasian in nangmah thupha hongpiak na tungtawn a amah(Pasian) na khenkhiat kik, Pasian' tung ah na lungdam kohna.</span></span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff00ff;"><strong>Cinpi</strong>: Tua leh Pasian' a, ci-a banghang a ka siapa in piakloh phamawh a hong siik a hia?</span></span></p>
<p><span class="font-size-3"><span style="color: #ff0000;"><strong>Mangno:</strong> Tua bel nang' hongnget man a napiak a hihleh Pasian' muhna ah Pasian tung ah a pia na hi kei-a na pawlpi siapa sum tawh a huh na hi lel hi.</span></span></p>
<p><span class="font-size-3" style="color: #ff0000;">Na siapa in tuamah a deihman a pawlpi a phuan hiven, a nasep hiven. A sangkah kipat ding lai a, a ngiimna zong Lai Siangthosang kah in diploma khat ngah in pawlpi khat kiphuanleh hoihding hiveh aw, mah ci a sang a kahhiven.</span></p> Zomi Ph.D ngah ki behlaptag:zominet.ning.com,2012-10-24:2495860:Topic:1845332012-10-24T07:16:28.219ZTg. Thangnohttps://zominet.ning.com/profile/tgthangno
<div>Kong it mipih sapih teng, </div>
<div> Siapa Rev. John Thang Hum in Oct. 1, 2012 ni in Ph.D. (Pastoral Ministry) hong ngah khia a hih man in lungdam pihna kong taangko hi. </div>
<div> A mah pen Laredo, Texas ah sianu Rev. Zamnu tawh Global Prayer House Ministry a nei uh hi. A hunhun in Zomi, Kawlmi, le minamdang te sung ah pai kawi kawi in seminar zong neih pih zel, diliverance ministry zong nei uh hi. Thunget hat uh aa Pasian in nalamdang tampi bawl hi. Tapa nih le tanu khat nei…</div>
<div>Kong it mipih sapih teng, </div>
<div> Siapa Rev. John Thang Hum in Oct. 1, 2012 ni in Ph.D. (Pastoral Ministry) hong ngah khia a hih man in lungdam pihna kong taangko hi. </div>
<div> A mah pen Laredo, Texas ah sianu Rev. Zamnu tawh Global Prayer House Ministry a nei uh hi. A hunhun in Zomi, Kawlmi, le minamdang te sung ah pai kawi kawi in seminar zong neih pih zel, diliverance ministry zong nei uh hi. Thunget hat uh aa Pasian in nalamdang tampi bawl hi. Tapa nih le tanu khat nei uh aa thumang thei mahmah in, Pasian thusung ah lawp theih mahmah uh hi. Siapa pen US aa om Zomi Ministers Conference (ZomiMC) kipawl na ah secretary a sem kawm hi.</div>
<div> A dissertation topic pen "An Investigation into the Arrival and Resettlement of Zomi Refugees In the United State" hi. US a tungthak Zomi te sung ah Pasian nasepzia ding le ki lamthak kik na ding thu hi aa simhophuai laibu hi. Online pan zong a sawtlo in ki en thei kha ding hi.</div>
<div> Siapa te innkuan Topa in thupha na piaksak ta hen. Amen</div>
<div>Thupuak</div>
<div>chin k khai</div> Employment needed to stop Chin exodus: party leadertag:zominet.ning.com,2012-09-07:2495860:Topic:1839972012-09-07T13:46:21.796ZDavid Lianhttps://zominet.ning.com/profile/sianzun
<p><em><i>By Kyaw Hsu Mon</i></em></p>
<p></p>
<div class="align-right" style="width: 285px;"><a href="http://www.mmtimes.com/2012/news/642/chin_party_zo_zam.gif" target="_blank"><img class="align-right" src="http://www.mmtimes.com/2012/news/642/chin_party_zo_zam.gif?width=285" width="285"></img></a> <br></br> U Zo Zam, chairman of the Chin National Party. Pic: Thiri Lu</div>
<p></p>
<p>What has the Chin National Party been doing lately?</p>
<p>Recently, I’ve been struggling with the problem that the border markers between Sagaing Region and Chin State have been shifted about 30 feet from their original…</p>
<p><em><i>By Kyaw Hsu Mon</i></em></p>
<p></p>
<div class="align-right" style="width: 285px;"><a target="_blank" href="http://www.mmtimes.com/2012/news/642/chin_party_zo_zam.gif"><img class="align-right" src="http://www.mmtimes.com/2012/news/642/chin_party_zo_zam.gif?width=285" width="285"/></a><br/> U Zo Zam, chairman of the Chin National Party. Pic: Thiri Lu</div>
<p></p>
<p>What has the Chin National Party been doing lately?</p>
<p>Recently, I’ve been struggling with the problem that the border markers between Sagaing Region and Chin State have been shifted about 30 feet from their original place. The markers have moved 30 feet into Chin State and while this is seemingly a small issue it is one I am worried could escalate so I sent our secretary there to solve it. How can we achieve peace when these kinds of issues are still occurring? I wouldn’t be surprised if it happened during the time of the military government but this is an elected, civilian government. I’m not even sure senior government officials in Nay Pyi Taw know about it.</p>
<p>You must get complaint letters from Chin people. What’s the number one issue that people write to you about?</p>
<p>Before we got many complaint letters about religious issues but since April those letters have mostly stopped. Recently, near Mount Kennedy in Chin State, there were some soldiers who extorted money from residents and caused conflicts so I got some complaint letters from local people about it. From what I’ve been told those soldiers don’t want to accept the change that is happening in our country; they want to administer themselves. At the same time, the local authorities don’t know how to manage this issue. Another issue is that there still has been no elections to choose new local officials and this needs to urgently happen … the impact [of not appointing new officials] is the continuation of problems at the community level – some local officials who were appointed by the former government have become like little dictators. We don’t want these kinds of people.</p>
<p>What is Chin State Hluttaw doing then? Hasn’t it been working to resolve these issues?</p>
<p>The Chin State Hluttaw has no budget. I asked the hluttaw speaker whether he planned to call the hluttaw in the next year and he didn’t respond.</p>
<p>Many young Chin people head abroad to seek better job opportunities. How can we entice them back?</p>
<p>In my parent’s era, being in the army was considered a good profession; there were many Chin soldiers in military. Then we attended university to have a government job. But during the Burma Socialist Program Party-era, there were no job opportunities, even for graduates. It seemed like Chin people could only become police, teachers or staff in the cooperatives ministry – the jobs other nationalities didn’t want to do. There were few opportunities for Chin people ... [and today] there are still no jobs for us. Most Chin parents don’t have enough money to support their children to go to university. Instead, they send their children overseas to have good job opportunities.</p>
<p>The new government talks about poverty reduction and it is a good start. But how do you think we feel when a large five-star hotel in [the Chin State capital] Haka appears but not many of the jobs are for local people? We welcome investment in our Chin State but it needs to create job opportunities for young Chin people. We still have much natural beauty in the Chin hills and that means there is good potential for tourism. I think there are also good opportunities for investment in the garment industry, because Chin are good workers.</p>
<p><em><a href="http://cdn.attracta.com/badge/verify/762178.html"><img alt="Increase your website traffic with Attracta.com" style="border: 0px none;" src="http://cdn.attracta.com/badge/img/762178/2.png"/></a><br/></em></p>
<p></p>
<p></p>
<p><a href="http://www.mmtimes.com/2012/news/642/news13.html" target="_blank">http://www.mmtimes.com/2012/news/642/news13.html</a></p> Myanmar Government Removes Blacklisttag:zominet.ning.com,2012-08-30:2495860:Topic:1837542012-08-30T14:24:34.502ZTaang Sianpuhttps://zominet.ning.com/profile/sianpu
<p>Zomi sung ah Kawlkumpi in Blacklist lak ah ahel mi a tawmpen 4 (or 6) hong lak khiat sak ta hi. A nuai a Zomi pih i sanggam teng in min siansuahna hong ngah man in ZOMI TiMES pan i lungdam pih mahmah hi.</p>
<p><br></br> <span>1) No. 8- Dr. Salai Taung</span><br></br> <span>2) No. 100- Salai</span><br></br> <span>3) No. 107- Dr. Salai Pa Cin<br></br></span>4) No. 132- Salai Htun Than<br></br>5) No. 395- Nu Cing Lian Don (Pa Min: Ngul Cin Thang)<br></br>6) No. 718- Am Sawm Khawm?…</p>
<p>Zomi sung ah Kawlkumpi in Blacklist lak ah ahel mi a tawmpen 4 (or 6) hong lak khiat sak ta hi. A nuai a Zomi pih i sanggam teng in min siansuahna hong ngah man in ZOMI TiMES pan i lungdam pih mahmah hi.</p>
<p><br/> <span>1) No. 8- Dr. Salai Taung</span><br/> <span>2) No. 100- Salai</span><br/> <span>3) No. 107- Dr. Salai Pa Cin<br/></span>4) No. 132- Salai Htun Than<br/>5) No. 395- Nu Cing Lian Don (Pa Min: Ngul Cin Thang)<br/>6) No. 718- Am Sawm Khawm?</p>
<div class="text_exposed_show">7) No. 739- Thuah Cin En?</div>
<p></p>
<p><a href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/1270937483?profile=original" target="_self">Myanmar_Frees Black_List.pdf</a></p>
<p></p>
<p><a href="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/1270937760?profile=original" target="_self"><img width="750" src="http://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/1270937760?profile=RESIZE_1024x1024" width="750" class="align-full"/></a></p> Kawl galkap 2 leh Police 1 in Sozang khuami Pa Thang Mung thatlumtag:zominet.ning.com,2012-07-17:2495860:Topic:1832472012-07-17T19:22:05.998ZTg. Thangnohttps://zominet.ning.com/profile/tgthangno
<p><span> Tuma kal khat lai in Vangteh motor pen လမ္းအထူးေဆာက္လုပ္ေရး(၁၁)ah a </span><span>sem U Tha (ဦးသာ)le U Aung Zaw Myint tuanna cycle tawh kitaih hi. U Tha </span><span>nasia liam pian ahih manin Tedim zato ah puak in motor zong kiman hi. </span><span>Tedim ရဲစခန္း ah kilemtuah uh a, tua motor pen အာမခံ tawh hong suakta </span><span>ahi hi. July 11, 2012 ni sun lampawl in Vangteh motor Sozang khua hong </span><span>tun tak ciang galkap Aung Zaw Myint le a lawmte nih in na khak in…</span></p>
<p><span> Tuma kal khat lai in Vangteh motor pen လမ္းအထူးေဆာက္လုပ္ေရး(၁၁)ah a </span><span>sem U Tha (ဦးသာ)le U Aung Zaw Myint tuanna cycle tawh kitaih hi. U Tha </span><span>nasia liam pian ahih manin Tedim zato ah puak in motor zong kiman hi. </span><span>Tedim ရဲစခန္း ah kilemtuah uh a, tua motor pen အာမခံ tawh hong suakta </span><span>ahi hi. July 11, 2012 ni sun lampawl in Vangteh motor Sozang khua hong </span><span>tun tak ciang galkap Aung Zaw Myint le a lawmte nih in na khak in sum</span><br/><span>teng 2 ngen hi. Tuate in U Tha sumpia a kei nong piak loh uh ci in </span><span>motor tawh laksak in tum thuah lai uh hi. Tua galkap pa bangmah liamlo </span><span>ahih manin bangmah a piakloh uh hih tuak hi. Motorte lau ahih manin </span><span>Sozang ah sum leitawi na zong uh a khuami te in piak kul kei, hih mite </span><span>hih bang teng a a vangsa uh hi, acih uh ciangin galkapte sum na pialo </span><span>uh hi.</span></p>
<p><span> Bek thamlo-in hausapa tawh kipawlin Tedim ah E Khai na hopih a, </span><span>E Khai in palik zum ah na hopih hi. Tua pan palik zumte in Sozang ah </span><span>hopih kik in galkapte tungah manlang tak in tua motor khahkhia un, thu </span><span>siang sa hi na ci uh hi. Tua bangin sumgolh a a nget zah ngahlo ahih </span><span>man un Sozang khua bup mudah ta uh hi. Tua pan kipan palik khat le </span><span>galkap nih te in zu sai ah zu dawn in miphin kipan ta uh hi. Nu Hung </span><span>Lian Cing pen tua sai ah va hawh kha a, tua mi thumte in kam tawh phin </span><span>in kaaipaai in tup tawh thuah lai uh hi. A sanggam pa in tua thu a zak </span><span>ciang in paito in a hot leh amah bek ahih manin honzolo in amah kivel </span><span>gawp lai hi. Tua laitak kong khak cip ahih manin a pualam pan khat in </span><span>a hot leh tua pa molh tawh delh lai uh hi. Tua ciangin Sozang khuabup </span><span>na gap uh leh hong pai un na khua zangun hong hal tum nung ciin awng </span><span>zakzak uh hi. Pa Thang Sian Mung a Kivuakna Tua ciangin Pa Thang Sian </span><span>Mung pen galkapte tawh kimaingap lel ahih manin a lem tuah dingin amah </span><span>bek na paipah a, tua mi thumte na khoih khong lo in sat khat na suah </span><span>pah uh hi. တပ္သား ေအာင္ေဇာ္ျမင့္ in molh tawh a nung lampan palik </span><span>ေစာျမတ္ထြန္း in a tal pan suang tum tawh leh ေက်ာ္လႈိင္၀င္း in a nung </span><span>zang pan cih bangin khat vei tek a sat zawh ciangin tuk leu hi. Pa </span><span>Thang Sian Mung a tuk zawh ciangin saat gawp lai uh hi. Palik Pa Kiman </span><span>Tua nitak mahin hausa leh khuami te-in migilo thum teng pen Pa Thang </span><span>Cin Khual inn pan na man uh hi. Aman te in tua galkapte sat lianpen </span><span>mulo uh ahih manin, tuate nih kizuunna na taksang in na khah mawk uh </span><span>hi. Tua palikpa manin hausa pa inn ah thusit uh hi. Tedim ah palik zum </span><span>hopih in hong man phei uh hi.</span></p>
<p><span> Thang Sian Mung i hong Nusiat na le </span><span>Galkapte Kimatna A kisat nitak in gimlua nailo ahih manin July 12 </span><span>zingsan nai 7 pawlin Tedim zatopi kizuatpih pan hi. July13 zingsang </span><span>nai 7 pawl in zato panin hong nusia hi. Tua thu Sozang a kizasak a </span><span>galkap mi that nihte laulua in cycle tawh Kawlpi lam zuan in taimang </span><span>uh hi. Tua thu hausapa in a zak leuleu ciangin manlang tak in a </span><span>kisamna tengah zasak a Taingen pan in mi that nihte man pah uh hi. </span><span>Sihvuina Sihvui ni July15 ni-in Tedim pan Pa E Khai, Sia Thangpi, Dr </span><span>Thuam, TSKhai le TYF makaite motor nih tawh hong pai phei-in thugenna </span><span>nasiatak in nei uh hi. Tua banah Sia TSKhai in thugenna leh lasakna </span><span>nei thei hi. Sozang hausa pa Pa Cin Khan Khual in zong hih thu tawh </span><span>kisai siangtak in gen hi. Khangnote makaihna tawh zahtakna le </span><span>khasiatna lahna in pasal thahat cingteng mi 50 val in hankuang pen </span><span>falong 2 val a gamla ahi han dong khut tawh kitawi tiuteu hi. Ei hong </span><span>kem hong khoi ding kimlai ei hong that ahi တပ္သား ဦးေအာင္ေဇာ္ျမင့္ </span><span>တပ္ၾကပ္ေက်ာ္လႈိင္၀င္း le ရဲသား ေစာျမတ္ထြန္း te ngongtatna hangin a si i </span><span>sanggam Pa Thang Sian Mung pen hih bangin heh mai puak khasiat mai </span><span>puak tek lak in a kivui ahi hi. By: Cin Zam Pau ( Amun ah a va pai</span><br/><span>sangnaupang khat)</span></p>